۳۶. زن‌ها در شاهنامه مقام مهمی را حائز نیستند. وجود آنها در منظومه بیشتر یا از راه هوس و یا از راه عشق است. معلوم است. گردیه که از رمان بهرام چوبینه اقتباس شده زن جنگجو و در عین حال زن دسیسه‌کاری است. در نظر امروزی ما شخصیت او چندان جلب توجه نمی‌کند. از این لحاظ لطیف‌تر از او گردآفرید شجاع و زیرک است. اما یک شخصیت بسیار زیبا شخصیت منیژه دختر افراسیاب است. وی برای خاطر بیژن که بسیار زود دلدادۀ او شده و از این لحاظ او را به بدبختی افگنده است از تمام زیبایی‌ها چشم‌پوشی کرده و برای بیژن خوراک ضروری زندگانی را به گدایی جمع می‌کند. اما از منیژه نیز تا وقتی که حتماً از لحاظ افسانه‌سرایی لازم و ضروری است سخن به میان می‌آید. چند زن گرفتن که مخصوصاً در میان طبقات عالی در ایران رواج کامل داشت نمی‌گذاشت که یک زن برای مدت بیشتری جلب توجه کند. از منیژه و یا از کتایون و یا از دختری که به اردشیر در هنگام فرار کمک کرده و او را به تاج و تخت رساند، بعدها هیچ ذکری نمی‌رود. از رودابه فقط به سمت مادر رستم ذكرى می‌شود. در نظر ایرانیان نیز مقام دائمی مادر با مقامی که یک زن و یا یک دلیر دارد به هیچ وجه قابل مقایسه نیست. در حماسة ایرانیان نمی‌توان زنانی مانند پنلوب، اندروماخ و نائوزیکا که در عالم زنی خود برابر با مردان هستند پیدا کرد.

صفحه 161-162