جفنگیات یا حکایت حمام جنیان

حمام جنیان یکی از مهم‌ترین مکالمات مندرج در مطبوعات دورة مشروطه است که پیش از درج در مطبوعات نیز به‌صورت رساله‌ای جداگانه هم منتشر شده بود. این رساله منسوب است آخوند ملا ابوالفیض اردبیلی. در این مکالمه نوع عادات و آداب اجتماعی مردم به شدت مورد نقد گرفته شده است. این مکالمه را جزء مكالماتی می‌توان دانست که به مسألة وجود عادات عرفی و تبدیل شدن آن‌ها به وجوب شرعی بر اساس گذر زمان پرداخته است. در این مکالمه که بیشتر اختصاص به صحبت‌های حیدر خان و پسرش: حسن خان دارد شخصیت‌های دیگری چون عفیفه خانم (همسر حیدر خان و مادر حسن خان)، خدیجه (نوکر خانة حیدرخان)، تقی (پسر خدیجه خانم)، حسین و زهرا (دو فرزند دیگر حیدرخان)، خاله جان خانم (خواهر عفیفه خانم) و قزی خانم (دختر خاله خان خانم) به گفتگو پرداخته‌اند. 

از این مکالمه برای نخستین بار در شمارة ۴۲ روزنامة تمدن سخن به میان آمده است. در مجموع در ۲۳ شمارة منتشر شده در سال اول جریدۀ تمدن، این مکالمة خیالی منتشر شده است. حمام جنیان گفتگویی خیالی میان پدر و پسری با نام‌های حیدرخان و حسن خان است که از برخی جهات ساختاری شباهت بسیاری با کتاب احمد اثر طالبوف تبریزی دارد. در این مکالمه حسن خان که نوجوانی ده تا دوازده ساله است، پرسش‌گر است و حیدرخان که سنی حدود ۲۵ سال دارد، پاسخ دهنده است.