کتاب ایران و جنگ جهانی اول: آوردگاه ابردولت ها

بلشویک‌ها در گیلان در شرف عقد ائتلافی با کوچک‌خان بودند و از قضا در همان روزی پیمان منعقد شد که تفنگچی‌های خیابانی و افراد نظمیه به کنسولگری آلمان یورش بردند. چند رهبر بلشویک در ساختمان پناه گرفته بودند و کنسول تحویلشان نمی‌داد. علت واقعی نگرانی این بود که او داشت بلشویک‌ها را برای یک قیام متشکل و مسلح می‌کرد. نبرد زیاد به درازا نکشید زیرا کنسول که از پشت بام تیراندازی می‌کرد با تیری که به دهانش خورد یا به خودش شلیک کرد، کشته شد. هر دو احتمال را هم کسروی و هم روایت‌های دیگر از حادثه مطرح کرده‌اند. بدین سان محاصره‌ی کنسولگری و نیز فعالیت بلشویک‌ها در تبریز خاتمه یافت.

روایت کحّال‌زاده، منشی ایرانی سفارت آلمان در تهران، از واکنش حکومت مرکزی در برابر خبر مرگ کنسول، هرگونه تردیدی را در مورد نظر وثوق درباره‌ی اوضاع آذربایجان از میان بر می‌دارد. شب چهارم یا پنجم ژوئن / ۱۴ یا ۱۵ خرداد، وثوق پی کحال‌زاده فرستاد و خبر مرگ ووسترو را به او داد و اضافه کرد: «من از شما می‌خواهم که فردا اول وقت که به سفارت آلمان می‌روید بگویید در شهر شایع است که آقای ووسترو شخصاً خودکشی کرده است.» كحال‌زاده چنین کرد و روز بعد با وزیر مختار آلمان به وزارت خارجه رفت و خبر واقعه رسماً به آگاهی وزیر مختار رسید. رئیس تشریفات وزارت خارجه گفت «معروف است که خودش انتحار کرده است» و افزود که «دولت در صدد تحقیق است؛ آنچه مسلم است تقصیر خودش بوده است.» وزیر مختار این نظر را به هیچ روی نمی‌پذیرفت.