کتاب مسئله شرق

از شکست در نبرد با روسیه (۱۷۶۸ ۱۷۷۴) تا ناکامی در جنگ جهانی اول که نهایتاً به فروپاشی امپراتوری عثمانی، انعقاد عهدنامه لوزان (۱۹۲۳) و تأسیس جمهوری ترکیه منتهی شد، مسئله شرق همواره در کانون روابط این امپراتوری با قدرت‌های بزرگ اروپایی و همچنین اقوام و ملت‌هایی قرار داشت که برای دستیابی به استقلال سر به شورش بر می‌داشتند. هر گوشه از سرزمین‌های تحت سلطه امپراتوری عثمانی که قدم در راه جداسری برمی‌داشت، در پی آن قدرت های بزرگ اروپایی از این آب گل آلود ماهی می‌گرفتند و توان نظامی و سیاسی خود را وسیله گسترش دامنه نفوذ قرار می‌دادند. در تمام وقایعی نظیر ظهور جنبش استقلال یونان، شورش محمد علی در مصر، جنگ کریمه و قیام اسلاوها در بالکان، عثمانی همواره تا آستانه سقوط پیش می‌رفت و تنها با اتکا به مداخله قدرت‌هایی کمر راست می‌کرد که در رقابت با یکدیگر و برای حفظ توازن قوا بقای حیات «باب عالی» را مرجح می‌دانستند. با این حال، ائتلاف عثمانی با قدرتهای مرکزی در جریان جنگ جهانی اول اشتباه محاسبه ای بود که ختم کار را رقم زد و به عمر «پیرمرد بیمار اروپا» خاتمه داد.