نخستین و مهم ترین نقطه عزیمت در فقه سیاسی، «انسان شناسی» این دانش است که آن را از بنیاد با بسیاری از معرفت شناسی ها و دانش های سیاسی دیگر متمایز می سازد. دانش سیاسی، اعم از فلسفه و فقه، توصیف خاصی از انسـان و فطرت او دارد. علامه طباطبایی (۱۳۶۰- ۱۲۸۱ش) در تفسیر الميزان، مشهورترین متن تفسیری متأخر شيعه، تحلیل ویژه ای از ماهیت فطرت و رابطه اش با دیگر ابعاد زندگی انسان ارائه داده است که شاید بتوان آن را، معتبرترین و منظم ترین، بیان از انسان شناسی اسلامی تلقی کرد. وی نظام زندگی انسان را به دو نوع «فطری» و «تخیلی» تقسیم میکند و می نویسد:

انسان در زندگی اش دو نظام دارد، یکی به حسب فهم فطری و شعور باطنی، و نظام دیگر به حسب تخيل. نظام فطری اش از خطا محفوظ است، و در مسیرش دچار اشتباه نمی شود، و اما نظام تخیلی اش بسیار دستخوش خبط و اشتباه می شود، چه بسا می شود آدمی به حسب صورت خیالی اش چیزی را درخواست می‌کند و جدا می طلبد و نمی داند که با همین سؤال و طلبش درست چیز دیگری مخالف آن می خواهد.