تروریسم دولتی و ترور خردستیزد

همه انقلاب های دوران نوین به فزونی نیروی دولت انجامیده‌اند. هزار و هفتصد و هشتاد و نه ناپلئون را با خود می‌آورد، ۱۸۴۸ ناپلئون سوم را، ۱۹۱۷ استالین را، ناآرامی های ایتالیا در دهه بیستم این سده موسولینی و جمهوری وایمار هیتلر را. انقلابها، به‌ویژه پس از آنکه نخستین جنگ جهانی، بازمانده‌های حقوق الهی را از میان برد، با جسارت بیشتری، مدعی‌اند که شهر انسانیت و آزادی راستین را بنا خواهند کرد. فراگیرندگی رو به فزونی دولت این بلندپروازی را از هر جهت صحّه می‌نهد. درست نخواهد بود اگر بگوییم که این همه مقدّر بود. امّا درک اینکه، این همه چگونه روی داد، هم ممکن است و هم، شاید عبرت‌آموز باشد. 

گذشته از پاره‌ای توضیحات که موضوع این رساله نیستند، رشد غریب و هولناک دولت نوین را می‌توان نتیجة منطقی بلندپروازیهای ناهمگون فنی و فلسفی دانست که هر چند با روح راستین طغیان بیگانه‌اند، در تکوین روحیة انقلابی زمانة ما بی‌تأثیر نبوده‌اند. رؤیای پیشگویانة مارکس و پیش‌بینیهای الهام‌دهندة هگل یا نیچه، پس از فروریختن شهر خدا، به تحقق شكلی از دولت بر روی زمین انجامید که در اشکال معقول یا نامعقول خود، در هر دو مورد، مبتنی بر ترور بوده است.