این رساله تازه‌ای است در تاریخ اندیشه‌های جدید اجتماعی و سیاسی ایران در ارتباط با سیاست ترقی‌خواهی و کارنامه اصلاحات از سال واقع شده است ۱۲۷۵ تا ۱۲۹۷ قمری. به تعبیر دیگر، فصلی است در تحقیق ریشه‌های فکری نهضت ملی مشروطیت. به حقیقت، تاریخ تحول فکری و اجتماعی مشرق زمین مبحثی است که به زمان ما در همه کشورهای مشرق مورد مطالعه و استقراء کشورهایی که بنیادهای کهن اجتماعی شان در برخورد با فرهنگ و مدنیت مغرب تطور یافته‌اند. دامنه این گونه مطالعات همچنان گسترش و تنوع می‌یابد. در این عرصه، مورخ و متفکر سیاسی و جامعه شناس جملگی در کاراند؛ در جستجوی حقایق و یافتن مبانی و علل آن تحول تاریخی به تأمل می‌پردازند. تحقیق در فلسفه اجتماعی جدید ایران را یازده سال پیش با نشر کتاب «فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت» آغاز نهادم. پیش از آن هیچ اثر ایرانی و خارجی را که در زمینه بیان این معنی کوشیده باشد، سراغ ندارم. پس از آن چند رساله دیگر نوشتم. و این رساله پنجمین است که همه در پروراندن آن مقصود نگارش یافته.

پیشگفتار