این کمدی منظوم در سه پرده نخستین بار در نوامبر ۱۶۶۸ در «هتل دو بورگونی» روی صحنه آمد. راسین با نگارش آن گویا می‌خواست نشان دهد که از رقیب زبردست خود، کورنی، در دو نوع ادبی تراژدی و کمدی چیزی کم ندارد. استقبال از نمایش آن در ابتدا بسیار سرد بود. اما در نمایشی در سن ژِرمَن، یک ماه پس از دو نمایش در پاریس، تأثیر خوش آن بر لویی چهاردهم باعث شد که بار دیگر در «هتل دو بورگونی» اجرا شود و این بار با چنان اقبالی روبرو شد که دوام و بقای آن را تا دوران معاصر تضمین کرد.

این کمدی، اندکی پس از آن، در کاخ ورسای به نمایش درآمد. چهره‌هایی که راسین، در این نمایشنامه، به آنان می‌تازد گردانندگان دستگاه قضایی یعنی همان کسانی هستند که اصل‌زادگان تحقیرشان می‌کردند و مردم از آنان نفرت داشتند. راسین در نگارش آن، چنانچه خود او گزارش کرده، از نمایشنامة زنبوران اثر اریستوفان مُلهَم بوده است؛ اما این اثر، در پرتو خلاقیت و قوة تخیل پدید آورندهاش، بیانگر خلقیات زمانة او شد.

پیرنگِ عاشقانه در میان رویدادهای خنده‌آور نمایشنامه، می‌توان گفت رنگ چندانی ندارد. راسین در مقدمة نمایشنامه بیان می‌کند که در خلق شخصیت‌ها و موقعیت‌ها چندان غلو شده است که هیچ‌کس خود را در آن باز نمی‌شناسد و از آن آزرده نمی‌گردد. وانگهی او، در پس اثر آریستوفان پناه گرفت تا بتواند آزادانه صاحب‌منصبان قضایی و نفرت‌انگیز را بیرحمانه آماج نیشخندهای خود سازد. وی، در این نمایشنامه، نظیره‌ای به استهزاء از مقدمة یکی از خطابه‌های سیسرون درج کرده و پاره‌هایی منظوم از تراژدی کورنی را به رنگ فکاهی در آورده است.

باری ریشخند بر سرتاسر اثر حاکم است: ریشخندِ دستگاه قضا، فن شعر تقلیدی، تکلف و ابتذال زبانی. مع‌الوصف، مقایسة این اثر با کمدی‌های مولير وجهی ندارد؛ چون نیّت راسین دیگر و سبب موفقیت او دیگر بوده است.

احمد سمیعی (گیلانی)