این رساله ترجمه فصلی است از کتاب فیلسوفان بزرگ نوشته کارل پاسپرس فیلسوف آلمانی معاصر ما ( ۱۹۶۹ - ۱۸۸۳). فیلسوفان بزرگ تاریخ فلسفه نیست؛ بلکه یاسپرس پس از مقدمه ای مفصل درباره مفهوم «بزرگ» و بیان این که این مفهوم در مورد چگونه کسانی صادق است، کوشیده است بدون رعایت ترتیب زمانی و مکانی، چند تنی را که به گفته او در بیدار کردن بشر نقش اساسی داشته اند معرفی کند؛ و اسپینوزا یکی از آن کسان است.

از نوشته های اسپینوزا کتاب «اخلاق» که اثر اصلی او و کتابی بسیار عمیق -و در عین حال بسیار موجز و دشوار- و از امهات کتب فلسفی باختر زمین است به فارسی ترجمه شده است و ترجمه رساله در اصلاح فاهمه نیز اخیراً به خامه آقای اسماعیل سعادت منتشر گردیده، ولی کتابی مستقل و جامع درباره اندیشههای فلسفی و اخلاقی و سیاسی اسپینوزا، تا آنجا که می‌دانم، در زبان ما وجود ندارد. بدین ملاحظه این رساله را که در عین اختصار مبین همه جنبه های اندیشه اسپینوزا است به فارسی در آورده ام تا یکی از نخستین گام‌ها در راه شناساندن خدا پرست ترین و آزادترین و آزادیخواه ترین فیلسوف جهان باشد.

فلسفه اسپینوزا فلسفه ای آسان یاب نیست و زبان فلسفی پاسپرس نیز سخت پیچیده و دشوار است و از این رو به هیچ روی یقین ندارم که از عهده ترجمه ای درست و دقیق برآمده باشم این نوشته را فقط کوششی برای ترجمه رساله حاضر تلقی می‌توانم کرد و نیک آگاهم که با توانایی ناکافی بار وظیفه ای گران را به دوش گرفته ام. از این گذشته تر پیچیده و دشوار متن آلمانی در ترجمه بی اثر نمانده است و با این که به حد امکان و تا آنجا که معنی به کلی دگرگون نشود کوشیده ام نثر فارسی ساده و آسان باشد هنوز هم نشر ترجمه خالی از پیچیدگی نیست به نارسایی حاصل کار خود معترفم و جز حسن نیت عذرخواهی ندارم.

محمد حسن لطفی تبریزی