سه شنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۳
عمده‌ی شناخت از تاریخ عربستان به تاریخ این سرزمین در بعد از ظهور پیامبر اسلام (ص) خلاصه می‌شود. بیشتر برداشت‌ها نیز از اعراب در این دوران براساس شرایطی است که غالباً تحت عنوان جاهلیت شناخته می‌شود. شبه‌جزیره‌ی عربستان و اعراب کتابی است نوشته‌ی رابرت ج. هویلند که تمرکزش بر عربستان از عصر مفرغ تا ظهور اسلام. این کتاب پژوهشی است تقریباً همه‌جانبه درمورد عرب‌های مقیم عربستان در این بازه‌ی تاریخی.
ساختار کتاب شبه‌جزیره‌ی عربستان و اعراب
شبه‌جزیره‌ی عربستان و اعراب تقریباً تمامی فاکتورهایی که برای شناختن یک ملت لازم را تلاش کرده تا در خودش داشته باشد. هویلند در این کتاب به دین، ادبیات، جغرافیا، جامعه و اقتصاد و هنر و نیز بحث نژاد در میان مردم عربستانِ پیش‌از اسلام نگاه داشته است و تلاش کرده تا در نُه فصل کتاب خود شناختی کامل از این حوزه‌ها به مخاطب بدهد. اهمیت کار هویلند در این است که برخلاف بسیاری از نوشته‌هایی که به یک ملت می‌پردازند بخش قابل‌توجهی از کتابش را به مباحث ادبیات و هنر اختصاص داده است. همچنین در همین بحث هنر و ادبیات نیز نکته‌ی قابل تأمل این است که فصل‌های ادبیات و هنر از یکدیگر جدا هستند. فصل هنر فصل هفتم کتاب است و متعاقب آن در فصل هشتم بحث درخصوص زبان و ادبیات آمده است. یکی از نکات منفی که درمورد چنین کتاب‌هایی وجود دارد این است که یا بحث هنر و ادبیات را ندارند یا اگر دارند مختصر به آن پرداخته‌اند و از بدِ حادثه بحث ادبیات نیز ذیل بحث هنر آمده است.
“شواهد مادیِ ]به‌جامانده از[ شعر در عربستانِ پیش از اسلام محدود به دو مورد است. یکی از این دو اخیراً در دره‌ی قانیه در جنوب‌شرقی صنعا کشف شده که شعری است خطاب به ایزدبانوی خورشید، شمس علیّات، که معبدش بر بالای کوه در همان حوالی قرار دارد. این شعر، با این‌که به خط عربی جنوبی نوشته شده، احتمالاً مربوط به اواخر قرن اول/اوایل قرن دوم میلادی است و زبان آن هیچ‌یک از زبان‌های شناخته‌شده‌ی جنوب عربستان نیست، گرچه ممکن است به زبان بومی حِمیَرها باشد که قلمروشان همین‌جا بوده است.”
نکته‌ی مهم دیگری که درمورد نوشته‌ی هویلند وجود دارد در بحث جغرافیاست. سه فصل اول کتاب به جغرافیای عربستان اختصاص یافته است اما این سه فصل خود نیز به‌تفکیک نوشته شده‌اند. در فصل اول کتاب شرق عربستان، در فصل دوم جنوب عربستان و در فصل سوم شمال و مرکز عربستان مورد بحث قرار گرفته است. هریک از این فصل‌های سه‌گانه‌ی جغرافیایی نیز در خود به تفکیک بازه‌های تاریخی نوشته شده‌اند. مثلاً ترتیب تاریخی‌ای که در فصل مربوط به جنوب عربستان آمده چنین است: عصر آهن، دوران یونانی‌ـ‌رومی/اشکانی و دوران بیزانس/ساسانی.
“پایتخت حِمیَرها، که در متن فوق «دارای قبایل متعدد» توصیف شده‌اند، در ظَفار و در زمین‌های مرتفع و حاصل‌خیز جنوب بوده که از آن‌جا جاده‌ای به بندر موزا (مُخای امروزی)، در کرانه‌ی شمالی تنگه‌ی باب‌المندب، یعنی جایی که عربستان و آفریقا تقریباً به هم می‌رسند، ختم می‌شده است.”
درباره‌ی رابرت ج. هویلند
رابرت ج. هویلند متولد 1966 است. تخصص وی در تاریخ قرون‌وسطی در خاورمیانه است. عمده‌ی توجه او به تاریخ عربستان و شبه‌جزیره بوده است. هویلند در حال حاضر در مؤسسه‌ی مطالعات دنیای باستان دانشگاه نیویورک تدریس می‌کند. از دیگر آثار او می‌توان به شمشیر و شمشیرسازی اسلامی قرون‌وسطی، در راه خدا و مُهرها و حرزهای عربی و فارسی در موزه‌ی بریتانیا اشاره کرد.
در حال حاضر دیدگاهی برای این مقاله ثبت نشده است.