چهارشنبه ۱۵ تیر ۱۴۰۱
«آریل دورفمن یکی از روایتگران اصلی دوره‌ی وحشت و سرکوب سیاسی در آمریکای لاتین است. او پس از کودتای ۱۹۷۳ ژنرال آگوستو پینوشه در شیلی، مجبور به فرار و ترک میهن شد و سال‌های تبعید خود را صرف نوشتن از این فاجه و آثار آن بر جامعه‌ی شیلی کرد.
محاکمه‌ی پینوشه برای دورفمن و هموطنان او به رویایی محال شبیه بود. اما بازداشت ناگهانی پینوشه در سال ۱۹۹۸ در لندن گویی دریچه‌ای رو به امید و عدالت گشود.»[1]
به مناسبت انتشار پادکست آوانگارد، گفتگویی با مترجم این کتاب داشته‌ایم که در آن زهرا شمس از تجربه‌ی ترجمه‌ی این کتاب می‌گوید.
انتخاب متن برای ترجمه چه روندی دارد و چطور آن را انتخاب می‌کنید؟
در وهله‌ی اول بر مبنای علاقه‌ی شخصی‌ام به متن است و ارتباطی که با آن برقرار کرده‌ام. بعد از آن فکر می‌کنم آیا خوب است این متن در زبان فارسی هم موجود باشد یا نه، خواندنش به درد بقیه هم می‌خورد یا نه؛ و در مرحله بعد، آیا من توان ترجمه‌اش را دارم یا خیر. موضوع دیگری که برایم اهمیت دارد این است که حتی‌الامکان اثری باشد که زیاد گرفتار سانسور نشود چون فکر می‌کنم اگر مترجمی اطمینان دارد که قرار است کیسه‌ی سانسور وزارت ارشاد حسابی به تن متن کشیده شود بهتر است اصلا سراغش نرود و بگذاردش برای آینده.
سابقه‌ی تحصیلات شما تا چه اندازه بر کیفیت ترجمه تاثیر دارد؟
بی‌اثر نیست چون به‌هرحال هرکس بنا به درسی که خوانده و مطالعاتی که داشته با حوزه‌های خاصی آشناتر است، واژگان و ادبیاتش را کمی بهتر می‌شناسد. رشته‌ی تحصیل من حقوق بوده که خودش زیرشاخه‌های فراوانی دارد و حیطه‌ای که من کمی با آن آشناتر از بقیه هستم حقوق کیفری و حقوق بین‌الملل است. دو کتابی که تا به حال ترجمه کردم هم به نحوی با این حوزه ارتباط دارند.
ترجیح می‌دهید کتاب‌هایی در چه حوزه‌‌ای از ادبیات را ترجمه کنید؟
در حال حاضر بیشتر به ترجمه‌ی آثار غیرداستانی گرایش دارم. در ادبیات داستانی فعلا ترجیح می‌دهم خواننده باشم و کارهای چند مترجم خوبی را که داریم به فارسی بخوانم.
این کتاب (شکستن طلسم وحشت) را چگونه برای ترجمه انتخاب کردید؟
این کتاب را یکی از دوستانم به من معرفی کرد. آن ارتباطی که پیشتر گفتم گاهی با متن برقرار می‌شود، به محض شروع این کتاب برقرار شد. وضعیت دردناک و دشواری که دورفمن از آن صحبت می‌کند، داغی که از تاریخ معاصر کشورش بر دل دارد، شکافی که میان مردم کشورش می‌بیند، آن تلاش خستگی‌ناپذیر برای روشن نگه‌داشتن شعله‌ی کم‌جان عدالت در جهانی که بر اساس سیاست و زور اداره می‌شود؛ تمامی اینها مسائل و افکاری بود که در زندگی روزمره ما جاری است. به همین خاطر انتخابش کردم و فکر می‌کنم موفقیت نسبی‌اش هم مدیون همین قرابت‌ها بود.
با تاریخ شیلی و دوره حکومت پینوشه تا چه حد آشنا بودید؟ این کتاب تاثیری چه بر شناخت شما داشت؟
آشنایی‌ام با این دوره از تاریخ شیلی ترکیبی بود از چیزهایی که درباره‌ی تاریخ معاصر دیکتاتوری‌های آمریکای جنوبی خوانده بودم و چند اثر از نویسندگان شیلیایی از جمله خود دورفمن. مستند سه‌قسمتی The Battle of Chile را هم دیده بودم که دوره‌ی کودتا را روایت می‌کند. اما خواندن شکستن طلسم وحشت من را با دو چیز جدید آشنا کرد؛ یکی جبهه‌ی طرفداران پینوشه در شیلی، و دیگری تلاش‌های درازمدتی که برای ثبت و ضبط جنایات رژیم او و کشاندن او به دادگاه انجام شده بود. این دو موضوع برای من جدید و درس‌آموز بود.
تجربه‌ی ترجمه‌ی این کتاب برای شما چگونه بود؟
ترجمه‌ی این کتاب برای من هم لذت‌بخش بود و هم دردناک. برخی فرازهای کتاب (مثلا آنجا که نویسنده مستقیم پینوشه را خطاب می‌کند و با او حرف می‌زند، یا بخش‌هایی که به شرح شکنجه‌ها و سربه‌نیست‌کردن‌ها می‌پرداخت) واقعا سهمگین بود و چندساعتی دست از کار برمی‌داشتم تا از آن فضا فاصله بگیرم. بعد از چاپ کتاب پاسخ‌ها و واکنش‌های فوق‌العاده محبت‌آمیزی از خواننده‌ها گرفتیم، از داخل و خارج ایران. البته روشن است که تمام ستایش‌ها باید نثار نویسنده‌ی کتاب و به پای او نوشته شود. ارزشمندترین موضوع برای من، توجه و محبت کسانی بود که عزیزی را در جریان خشونت‌های سیاسی دهه‌های اخیر ایران از دست داده‌اند و برخی از آنها سال‌های سال است که جویای عدالتند. اینجا یا آنجا می‌نوشتند یا می‌گفتند که خواندن این کتاب برایشان سخت اما الهام‌بخش بوده و به آنها نشان داده که در این جهان تنها نیستند.
آیا کتاب دیگری در دست ترجمه دارید؟
یکی دو کتاب غیرداستانی است که این روزها به ترجمه‌شان فکر می‌کنم اما به خاطر گرفتاری‌های روزمره و دل و دماغی که نیست فعلاً نتوانسته‌ام سراغشان بروم. امیدوارم فرصت و همّتش فراهم شود.
[1]- شکستن طلسم وحشت (محاکمه شگفت انگیز و پایان ناپذیر ژنرال آگوشتو پینوشه، نوشته‌ی آریل دورفمن و ترجمه‌ی زهرا شمس
روایت این کتاب در پادکست چقدر خوب بود.
ترجمه بسيار عالي و روان كتاب يكي از ويژگي هايي است كه مرا به خواند كتاب علاقه مند كرد.
گفتگوهایی این چنینی خیلی خواندنی هستند. خواهشا به این بخش از وبسایت رونق بیشتری ببخشید.