شنبه ۲۷ بهمن ۱۴۰۳
بخشی از آن زخم‌هایی که به‌قول صادق هدایت در انزوا روح آدم را می‌خورد و می‌تراشد با توجه به یافته‌های جدید علوم اعصاب و روان‌پزشکی «تروما» نامیده می‌شوند. تروما حاصل موقعیتی است که تحملش از صبر و توان آدم زخم‌خورده بیرون است و منجر به فروپاشی روحی و جسمی او می‌‌گردد. دکتر بسل وَن در کولک، پزشک و محقق علوم اعصاب و روان در کتاب بدن فراموش نمی‌کند از چیستی تروما و نحوه‌ی اثرگذاری آن بر روح و جسم، چگونگی مواجهه و کنترل و نیز درمان آن می‌گوید. این کتاب را نشر میلکان با ترجمه‌ی اکبر درویشی منتشر کرده است.
درباره‌ی کتاب بدن فراموش نمی‌کند
در فیلم درخشش ابدی یک ذهن بی‌آلایش، جول (با بازی جیم کری) می‌کوشد پس از ضربه‌ی عاطفی سنگینی که از رفتن ناگهانی معشوقش خورده، حافظه‌اش را از هر خاطره‌ای که متعلق به آن محبوب بی‌وفاست پاک کند. او پیش پزشکی می‌رود که مرکزی مخصوص همین کار (پاک‌سازی حافظه) را اداره می‌کند و درنهایت پس از جدالی طاقت‌فرسا با خاطره‌ها، یک روز صبح با ذهنی خالی از یاد معشوق از خواب برمی‌خیزد. دنیای واقعی اما این‌قدر مهربان و روادار نیست و نمی‌توان به‌سادگی از شر خاطرات تلخ و آزاردهنده‌اش رهایی یافت؛ خاطراتی که در بعضی افراد منجر به تروما می‌شوند و ردی عمیق بر جسم و روحشان می‌گذارند.
تروما، واکنشی عصبی‌روانی به رویدادی است که فراتر از توانایی فرد برای پردازش و کنار آمدن با آن است. این رویداد معمولاً ناگهانی، شدید و استرس‌زاست و منجر به احساس درماندگی، ترس شدید، یا از دست دادن کنترل در فرد می‌شود. سوءاستفاده‌ی جسمی، عاطفی یا جنسی، تصادف‌های رانندگی شدید، از دست دادن ناگهانی عزیزان یا تجربه‌ی جنگ، خشونت و حملات تروریستی نمونه‌‌‌هایی از رویدادها‌ی تروماآفرین هستند. از پس از این رخدادهای سهمگین، فرد دچار اختلال در پردازش و چرایی وقوع آن رخداد شده و همواره با حس ترس و تهدید و اضطراب از وقوع دوباره‌ی آن دست و پنجه نرم می‌کند. این اختلال ممکن است علی‌ٰرغم تلاش فرد برای فراموشی و نادیده گرفتن رویداد تروماتیک سال‌ها با او همراه باشد و در موقعیت‌هایی که به‌هرنحوی یادآور شرایط و حس‌وحال آن اتفاق است به شکل واکنش‌های عصبی پرخاشگرانه، خودآزاری و دیگرآزاری و رفتارهای پرخطر دیگر مثل مصرف الکل و مواد مخدر و حتی خودکشی بروز یابد.
دکتر بسل ون در کولک قریب به چهل سال از عمر حرفه‌ای‌اش را صرف تحقیق و پژوهش درباره‌ی چیستی و چرایی تروما و کمک به افراد درگیر با آن برای التیام و بازگشت به زندگی کرده است. او نتایج تحقیقات و مشاهدات خود از جلسات روان‌درمانی با کهنه‌سربازهای جنگ ویتنام و دیگر افرادی که به هر نحوی از موقعیتی تروماتیک جان به در برده‌اند در این کتاب نوشته و تلاش کرده از راه‌هایی برای پذیرش و مواجهه‌ی شجاعانه با تروما و رنج‌های روانی حاصل از آن بگوید. در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
«تروما صرفاً رویدادی نیست که در مقطعی از گذشته رخ داده؛ تروما اثری است که این رویداد بر ذهن، مغز و بدن ما بر جای می‌گذارد. این اثر پیامدهای مستمری بر نحوه‌ی تدوام حیات ارگانیسم انسان در زمان حال به دنبال دارد. تروما به سازمان‌دهی مجدد و اساسی نحوه‌ی مدیریت ادراکات در ذهن و مغز منجر می‌شود. تروما هم نحوه‌ی تفکر و موضوع تفکر، هم خود ظرفیت تفکر ما را تغییر می‌دهد.»
به‌عبارتی، فردی که تجربه‌ی حضور در واقعه‌ای تروماتیک را پشت سر گذاشت دیگر آن آدم سابق نخواهد شد و اگر بخواهد دوام بیاورد و به زندگی ادامه دهد، نیازمند درک چیستی تروما، روند اثرگذاری آن بر روح و جسم و دریافت کمک‌های تخصصی است. نکته این‌جاست که نوع بشر هرگز از تروما مصون و ایمن نبوده است، جنگ‌ها، بلایای طبیعی و مصنوعی، مهاجرت و کوچ اجباری یا همه‌گیری بیماری‌های کشنده‌ای مثل طاعون و وبا و در عصر ما کرونا، همواره بخشی گریزناپذیر از زندگی بوده‌اند. پس بشر چاره‌ای جز دوام آوردن و به رسمیت شناختن تروما و رنج حاصل از آن ندارد و این کتاب راهنما و درعین‌حال دعوتی است به این پذیرش و مدارا.
نویسنده مطالب کتاب را در ۵ بخش کلی و ۲۰ فصل سامان داده و کوشیده همراه با مثال‌هایی از تجارب بالینی و مشاهدات عینی خودش از مواجهه با بیماران به توضیح ماهیت تروما، تشریح عملکرد مغز و بدن در مواجهه با آن و راه‌های درمان و رسیدن به بهبود بپردازد. بیان ساده و مثال‌محور و نثر روایت‌گونه‌ی کتاب و ترجمه‌ای که توانسته به‌خوبی از عهده‌ی انتقال حس‌وحال علمی و کاربردی کتاب برآید خواندن این اثر را برای علاقه‌مندان به حوزه‌ی روانشناسی و علوم اعصاب به تجربه‌ای ارزشمند تبدیل کرده است.
مطالعه‌ی این کتاب برای مشاوران و درمانگران، دانشجویان رشته‌های روانشناسی و پزشکی، علاقه‌مندان به مباحث توسعه‌ی فردی و بهبود عملکرد ذهن و نیز کسانی که درگیر رنج مواجهه با تروما هستند در کنار مراجعه به درمانگر پیشنهاد می‌شود. گفتنی است که این کتاب را نشر بهزاد با عنوان بدن با تغییرات سازگار می‌شود با ترجمه‌ی کامران بهمنی و نشر رود با عنوان رهایی از بلازدگی با ترجمه‌ی ابراهیم شایان نیز منتشر کرده‌اند.
درباره‌ی بسل ون در کولک
بسل وَن در کولک، دانش‌آموخته‌ی دانشگاه شیکاگو در رشته‌ی پزشکی است که سال‌های طولانی از زندگی حرفه‌ای خود را در کنار تدریس در دانشگاه هاروارد صرف تحقیق و پژوهش و مطالعات بالینی بر افراد درگیر تروما کرده است. او ازجمله نخستین افرادی بود که پیرامون اثر اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) و عوارض جسمی و روحی آن به مطالعه پرداخت. وی بنیان‌گذار مرکز تحقیقات تروما در بروکلین نیویورک است و می‌کوشد با تألیف و تحقیق به روشن شدن جنبه‌های مختلف تروما و افزایش آگاهی عمومی در مورد آن کمک کند.
در حال حاضر دیدگاهی برای این مقاله ثبت نشده است.