سه شنبه ۲۳ بهمن ۱۴۰۳
«تاریخ نگاری خرد» شیوه‌ای است که با بررسی تاریخ دقیق از منطقه‌ای، اطلاعات و جزيیات بیشتری را نسبت به تاریخ نگاری اجتماعی سنتی به خواننده ارائه می‌کند. تاریخ‌نگاری خرد چهار ویژگی دارد: واقع گرا بودن، انتقال تجارب شخصی، گستردگی انشعابات، و برای عموم بودن.
«جزییات بسار مهم هستند». این پند فلوبر اغلب وقتی به ذهن خطور می‌کند که صحبت از تاریخ نگاری خرد به میان می‌آید. امروزه تاریخ نگاری خرد که گرفته شده از مردم شناسی، و پیچیده شده در تاریخ نگاری فرهنگی جدید است، پرچمدار تاریخ نگاری اجتماعی معاصر است.
محمد مالجو، پژوهشگر تاریخ اندیشه اقتصاد سیاسی در این کتاب، با استفاده از رویکرد تاریخ نگاری خرد، به بررسی و تحلیل یک گزارش اقتصادی از وضعیت بازرگانی ایران هنگام جنگ جهانی دوم و زندگی پر فراز و نشیب نویسنده آن گزارش پرداخته است.
گزارش متروک
محمد مالجو در فرایند بررسی آرشیو‌ها و اسناد تاریخ اقتصاد ایران در آرشیو ملی ایران، به‌طور اتفاقی سند ارزشمندی از تاریخ اقتصاد ایران را کشف می‌کند. یک گزارش تحلیلی از وضعیت تجاری و بازرگانی ایران در زمان جنگ جهانی دوم. گزارشی که از سال 1320 در آرشیو و بایگانی وجود داشته و هرگز خوانده نشده و بررسی بر محتوای آن صورت نگرفته است. محمد مالجو در پژوهش خود به زندگی پر حادثه نویسنده‌ی این گزارش اقتصادی پرداخته است و برای اولین بار متن گزارش را در این کتاب چاپ کرده است. نیکلا بلگاردسک (1899-1959) یا نیکلا راست، نویسنده این گزارش در زمان نوشتن این مطلب تحلیلی کارمند وزارت دارایی بوده است. شاید در نگاه اول این‌که یک روسی در مقام کارمند نویسنده این گزارش دولتی باشد، عجیب باشد اما با خواندن زندگی نیکلا بلگاردسکی یا نیکلا راست متوجه جایگاه و اهمیت او می‌شویم. محمد مالجو در کتاب ادیسه راست، با دنبال کردن زندگی نیکلا راست به بررسی تاریخ تحولات سیاسی ایران رضاشاهی و شوروی استالینی پرداخته است. با برسی زندگی نیکلا راست، فصلی خونبار از تاریخ شوروی استالینی را می‌خوانیم. داستان تصفیه بزرگ دولت شوروی در دهه سی میلادی. نیکلا راست به عنوان یکی از قربانیان این سرکوب و کشتارها زندگی و تبعید در ایران را انتخاب می‌کند. در کتاب ادیسه راست به نمونه های متعددی از این تصفیه‌ها مواجه می‌شویم. در صفحه 33 می‌خوانیم:
«چرنیخ، که طی سال های 1935 تا 1939(مطابق 1314 تا 1318 خورشیدی) سفیر مختار شوروی در تهران بود و در بدو ماموریتش در مذاکرات با رییس الوزرا فروغی از بلگاردسکی یاری گرفته بود، در 16 مه 1939 بازداشت شد و در سال 1940 به جوخه اعدام سپرده شد. سرگی کنستانتینویچ پاستوخوف، ایران شناسی شهیر در مقام سفیر مختار شوروی در تهران طی سال‌های 1933 تا 1935 که سیاست خارجی شوروی در ایران طی نخستین نیمه دهه 1310 را پی ریخته بود، نیز در 16 مه 1939 بازداشت شد و در دوم آوریل 1940 اعدام شد. این همه از پی آمد های گردبادی بود که از چند سال قبل در شوروی استالینی راه افتاده بود: تصفیه بزرگ»
نیکلا راست با توجه به این وضعیت رعب و وحشت حاکم بر شوروی، ترک تابعیت می‌کند و تابعیت ایران را می‌پذیرد و بدر مقام مشاور اقتصادی در اداره دارایی مشغول به کار می‌شود و گزارش اقتصادی مهم خود را درباره وضعیت تجاری ایران می‌نویسد. نکته مهمی که محمد مالجو در کتاب اشاره می‌کند، ناشناخته بودن بسیاری از ابعاد زندگی نیکلا راست است. امروزه به آرشیوهای روسی و انگلیسی دسترسی نداریم و بسیاری از ابهامات باقی مانده است. مالجو در این کتاب به طرح فرضیه‌هایی نیز دست زده که به دلیل فقدان منبع و اسناد قادر به اثبات آن‌ها نیست.
از دیگر ابعاد مهم زندگی نیکلا بلگاردسکی، پژوهش‌‌ها و آثار او در مقام یک ایرانشناس روسی است. بلگاردسکی در دانشگاه شرق شناسی لنینگراد تحصیل کرده بود و -تسلط و شناخت بسیاری از فرهنگ و تاریخ ایران داشته است. از مقاله‌های ایران شناسی او می‌توان به سیراف و افسانه پرواز کیکاوس اشاره کرد.
مطالعه کتاب ادیسه راست، ابعاد و فصلی ناشناخته از مناسبات سیاسی و فرهنگی بین اتحاد شوروی و ایران را با رویکرد تاریخ نگاری خرد نشان می‌دهد. بنا بر سخن معروف والتر‌بنیامین، تاریخ را همواره فاتحان می‌نویسند، اما مهم روایت تاریخ از زاویه شکست‌خوردگان است. محمد مالجو در کتاب ادیسه راست، گوشه‌ای از تاریخ سرکوب شدگان شوروی استالینی را ثبت کرده است
در حال حاضر دیدگاهی برای این مقاله ثبت نشده است.