سه شنبه ۶ آبان ۱۳۹۹
هنگامی‌که با آثار هنری قرن بیستم، خصوصاً نقاشی‌ها و مجسمه‌ها، روبرو می‌شویم؛ ممکن است گاهی آنقدر پیچیدگی و دوری از واقعیت در آن‌ها ببینیم که به آن‌ها برچسب «درست نبودن» بزنیم. انگار ارزش هنری‌ای برای ما ندارند؛ اما شاید این پیچیدگی حاصل از سرعت تغییر و تحول دنیای هنری قرن بیستم باشد. برخلاف دوره‌های قبلی که یک سبک سال‌ها بر جهان هنر حکومت می‌کرد؛ این قرن با طوفانی از سبک‌ها و مکتب‌ها روبرو بود که درک همه‌ی آن‌ها باهم کار دشواری است؛ چرا که بسیاری از آن آثار حول یک تفکر شکل‌گرفته‌اند و ایده‌ای در دل خود نهان دارند که فهمیدن آن اثر بدون دانستن ایده‌ی پنهانشان غیرممکن است. درنتیجه برای فهمیدن بهتر این دسته از آثار باید هم ایده‌ی پنهان و هم خود هنرمند را بشناسیم تا ارزش اثر را درک کنیم و از قضاوت دلبخواهی و نابجا دور شویم. از طرفی می‌دانیم که تاریخ را تنها چند سال پس از وقوع آن می‌توان به‌درستی مشخص کرد. چه‌بسا هنرمندان بزرگی مثل ون‌گوگ که در زمان خودشان شناخته نشدند و سال‌ها بعد ارزش آثار هنری‌شان کشف شد.
کتاب شورشیان هنر قرن بیستم[1] کتابی است که برای درک و آشنایی با زبان‌های هنری متفاوت مناسب است. جنبش‌هایی که آنقدر پی‌درپی و پشت سرهم پدید آمدند که یا در زمان خودشان قابل‌درک نبودند یا فشارهای سیاسی و تبلیغاتی حکومت‌ها منجر به سرکوب و دیده نشدن آن‌ها می‌شد؛ یا حتی برعکس، سبکی مثل فوتوریست در ایتالیای قبل از جنگ جهانی آنقدر قدرت گرفت که ابزار اصلی تبلیغات حکومت فاشیستی موسولینی شد؛ با شکست ایده فاشیستی موسولینی، هنر فوتوریست نیز به فراموشی سپرده شد.
سردرگمی در درک هنر مدرن هرگز چنین عمومیت نداشته است. دلیل این امر آشکار است؛ رسانه‌ها، از تلویزیون گرفته تا روزنامه و حتی کتاب‌ها و مجلات، کارکرد خود را در جهت آموزش افراد ازدست‌داده‌اند تا در عوض، جاروجنجال و هیاهو بفروشند؛ به همین دلیل آن‌ها روحیه‌ی اخلاقی و انعکاس صحیح مطالب و عشق به هر چیز هوشمندانه در هنر و نیز همه‌ی آنچه می‌تواند برای بشریت روشنگر باشد را از بین برده‌اند. [2]
ایده‌ی اصلی کتاب این است که به خاطر تعدد سبک‌ها، با تعدد ابراز نظرهایی مواجه شدیم که ارتباطی با اصل هنر نداشته‌اند. هم‌زمان با افزایش هنرمندان، شبه‌هنرمندان هم زیاد شده و با تعدد گالری و منتقد هنری هم روبرو شده‌ایم. کتاب از موضعی کاملاً بی‌طرف به توضیح و تشریح سبک‌های مختلف می‌پردازد؛ در این راه از پایه‌ای‌ترین سبک‌ها و هنرمندانی چون ون‌گوگ و مونک و گوگن و دیگران شروع کرده و در ادامه سبک‌هایی را معرفی می‌کند که گاه سیاسی شدند و در خدمت انقلاب‌هایی مانند انقلاب سرخ شوروی قرار گرفتند و یا مانند جنبش هنر خیابانی و گرافیتیسم صدای عامه‌ی مردم شدند. نکته‌ی مهم کتاب در همین‌جاست که این اثر، یک کتابِ نقد نیست و هدفی جز تشریح جریان‌های مختلف هنری ندارد؛ یعنی در کتاب شورشیان هنر قرن بیستم، جریان‌های هنری نسبت به خود هنرمندان ترجیح داده‌شده‌اند؛ بنابراین ممکن است نام بسیاری از هنرمندان بزرگ را در این کتاب نبینید؛ چراکه سبک هنری بسیاری از هنرمندان بزرگ را نمی‌توان در میان یک جریان هنری خاص گنجاند و اصول زیبایی‌شناسی آن‌ها چندین جریان مختلف را در برمی‌گیرد.
شورشیان هنر قرن بیستم با تمام ویژگی‌های یادشده دارای ساختار و ترکیبی ساده است و پس از معرفی چند سبک مختلف، تصاویر مربوط به آن سبک در کتاب به‌صورت رنگی چاپ‌شده است. در مجموع، این ساختار و ترکیب‌بندی ساده باعث وسیع‌تر شدن دید هنری ما می‌شود؛ به‌طوری‌که با خواندن این کتاب از طیف وسیع‌تری از آثار هنری لذت خواهیم برد. آثاری مثل آثار هنرمندان هنر مفهومی[3] که تنها جنبه‌ی وجودی‌شان، ایده‌ای است که در دل خود دارند؛ یا آثاری مثل آثار مارک روتکو[4] که گاه معنای خاصی ندارند و تنها نوعی غنای بصری را با خود به همراه دارند و زیبایی‌شان در گروی همنوایی رنگ‌هایشان است و یا آثار هنرمندانی مثل مارینا آبراموویچ[5] که از خود شخص هنرمند به‌عنوان ابزار هنری استفاده می‌کنند. شورشیان هنر قرن بیستم مدخلی است برای وارد شدن به دنیای پیچیده و متنوع هنری قرن بیستم و شاید فراتر از آن؛ مدخلی است برای وسعت‌بخشی به زاویه‌ی دید ما.
بی‌شک، امروزه آفریدن اثری مطلوب با ضربه‌های بی‌شکل و بی‌قید قلم‌مو آسان است، حتی رسیدن به ویترین‌های زیبا با استفاده از تکنیک محوسازی اشیا، و نمونه‌های خاص هنر مفهومی کاری ساده است، با این وجود، حتی بسیاری از هنرمندان که در طراحی نبوغ زیادی دارند و با مهارت خود قادر به اعمال کامل‌ترین تکنیک‌ها در نقاشی به شیوه‌ی نئوکلاسیک‌ها هستند، از رسیدن به نوآوری چندان مطمئن نیستند. این هنرها، برخلاف زیبایی‌شناسی ظاهری خود، چیزی جز نماهایی ناشیانه و ابلهانه نیستند: هنر مدرن چیزی وراء یک ظاهر زیباست و بسیار از آن دور است. این کتاب در راستای نظریه‌ی اثر هنری یعنی آنچه در سال‌های اخیر در هنر مدرن نادیده گرفته شده، به نگارش درآمده است. و به همین دلیل و نیز به دلیل پیشنهادات ارزشمند جورجو مارکونی، باید از او سپاسگزاری کنم که مدت‌ها پیش از من خواست کتابی ساده، روشن، دقیق و ضروری در مورد جنبش‌های هنری قرن بیستم به رشته‌ی تحریر درآورم، و من با کمال میل پذیرفتم. [۶]
شورشیان هنر قرن بیستم کتاب راهنمای مفیدی است برای کسانی که تمایل دارند بفهمند هنر در قرن گذشته چه بوده و امروز نمایان‌گر چه چیزی است. هدف کتاب این است که لذت هنر را به کسانی بچشاند که هرگز فراتر از سطح آن فراتر نرفته‌اند. لوردانا پارمزانی اصلی‌ترین پدیده‌های هنری را از سال 1980 تجزیه و تحلیل می‌کند. فصل آخر کتاب هم به آغاز پست مدرنیسم تا سقوط احتمالی آن می‌پردازد.
[1] شورشیان هنر قرن بیستم: جنبش‌ها؛ نظریه‌ها؛ مکاتب و گرایش‌ها؛ لوردانا پارمزانی؛ ترجمه‌ی مریم چهرگان و سمانه میرعابدی؛ نشر نظر؛ تهران؛ 1388
[2] (پارمزانی 1388:9)
[3] Conceptual Art
[4]هنرمند آمریکایی؛ از پیشگامان هنر اکسپرسیونیست انتزاعی.
[5] هنرمند یوگسلاوی تبار؛ او در زمینه‌ی هنر بدنی و هنر اجرا فعالیت می‌کند.
[۶] (پارمزانی ۱۱-1388:۱۰)
در حال حاضر دیدگاهی برای این مقاله ثبت نشده است.