ناخدایی دیجیتال نوشته‌ی شامی زنجانی، نبیی و ایران‌دوست کتابی است که سعی دارد در عصر دیجیتال به پیشرفت کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ، صنایع گوناگون و ارگان‌های مختلف کمک کند. نویسندگان ناخدایی دیجیتال معتقدند صاحبان مشاغل برای باقی ماندن در عرصه‌ی رقابت باید در مسیر تکنولوژی گام بردارند. آن‌ها در کتاب خود لزوم تلاش برای تغییر و تحولات درون‌سازمانی را به کسب‌وکارها یادآوری می‌کنند.
خاطرات گذشته را با خود مرور کنید. یادتان هست برای وصل شدن به اینترنت چندین دقیقه منتظر می‌ماندیم؟ هنوز گاهی صدای خش‌خش متصل شدن به اینترنت دایل_آپ در گوشتان می‌پیچد؟ صف‌های طولانی دکه‌های روزنامه‌فروشی را بعد از اعلام نتیجه‌ی کنکور به یاد دارید؟ رشد و پیشرفت تکنولوژی در سال‌های اخیر سرعتی عجیب و خارق‌العاده داشته است. از این اتفاقات کمتر از 20 سال می‌گذرد، اما بسیاری از افراد هیچ خاطره‌ای از آن دوران ندارند و بسیاری از این مسائل برایشان باورنکردنی است. در عصر دیجیتال افراد تنها با یک کلیک به اینترنت پرسرعت متصل می‌شوند و با وارد کردن اطلاعاتی ساده، نتایج کنکور را در سایت سنجش مشاهده می‌کنند.
این روزها زندگی بسیاری از مردم با دنیای دیجیتال گره خورده است، به‌صورتی که حتی اقلام روزانه‌شان را نیز از این طریق تهیه می‌کنند. امروزه بیشتر کسب‌وکارها از اهمیت دیجیتالی شدن آگاهی پیدا کرده‌اند و می‌دانند اگر به دنبال اصلاح روش فعالیت‌‌هایشان نباشند، خیلی زود به نابودی محکوم می‌شوند. نویسندگان ناخدایی دیجیتال در کتابشان می‌کوشند اطلاعاتی کاربردی و خوبی درباره‌ی عصر دیجیتال به مخاطبانشان ارائه دهند.
در کتاب ناخدایی دیجیتال چه می‌گذرد؟
نشر آریاناقلم کتاب ناخدایی دیجیتال را در سال 1399 برای نخستین بار منتشر کرد. شامی زنجانی، نویسندگان در این کتاب مخاطبان را به سفری جذاب در دنیای دیجیتال می‌برند و تلاش می‌کنند دیدگاهی صحیح و اصولی از ویژگی‌های خاص این عصر مانند نوآوری‌محوری، تجربه‌محوری، پلتفرم‌محوری، الگوریتم‌محوری و... را به خوانندگان ارائه دهند. آنان عقیده دارند دنیای دیجیتال درواقع ترکیب و پیوند محیط فیزیکی و واقعی در کنار دنیای الکترونیکی و مجازی است و این فضای جدید باعث شده انسان تنهای معاصر احساس آسودگی و آرامش بیشتری را در طول زندگی تجربه کند و معتقدند به علت علاقه و وابستگی شدید افراد در سراسر جهان به امکانات جدید و جذاب این عصر، باید به شناختی کامل از این تحول و انقلاب بزرگ دیجیتالی رسید. نویسندگان کتاب در ابتدا به سراغ فناوری‌های تحول‌آفرین در عصر دیجیتال می‌روند و به معرفی برخی از اصلی‌ترین فناوری‌ها مانند هوش مصنوعی، واقعیت افزوده، رسانه‌های اجتماعی، بلاکچین، رایانش ابری و... می‌پردازند.
« در دنیای دیجیتال، هوش مصنوعی دستیار ما در انجام دادن بسیاری از وظایفمان است. اگرچه از گذشته دیدگاه غالب از جایگزین شدن انسان‌ها با هوش مصنوعی حکایت دارد، هرچه بیشتر پیش می‌رویم به این دیدگاه که هوش مصنوعی قرار است همکار ما باشد نزدیک‌تر می‌شویم. هوش مصنوعی قابلیتی است که این امکان را برای سیستم‌ها فراهم می‌کند تا بتوانند در شرایط مختلف واکنش‌هایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی بروز دهند. فعالیت‌هایی از قبیل درک شرایط پیچیده، شبیه‌سازی مسائل، یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حل مسائل از قابلیت‌هایی است که هوش مصنوعی را به انسان‌ها نزدیک می‌کند. هوش مصنوعی را می‌توانیم هوش ماشین‌ها معرفی کنیم. منطق، استدلال و تصمیم‌گیری ویژگی‌هایی است که سال‌ها در انحصار بشر بوده است، ولی امروزه ماشین‌ها به لطف هوش مصنوعی وارد رقابت با انسان‌ها شده‌اند. آن‌ها نه‌فقط می‌توانند به‌خوبی انسان از عهده‌ی برخی از وظایف برآیند، حتی گاهی برخی از آن‌ها با پردازش‌های بی‌نظیرشان دست به تحلیل‌هایی می‌زنند که اشراف مخلوقات هم از انجام دادن آن ناتوان است. هوش مصنوعی ترکیبی از علوم کامپیوتر، فیزیولوژی و منطق است. پردازش طبیعی زبان، رایانش شناختی، بازنمایی دانش و روباتیک همگی زیر چتر این مفهوم مطرح می‌شوند.»[1]
آن‌ها سپس از مدل‌های مختلف کسب‌وکار دیجیتال مانند اقتصاد اشتراکی، جمع‌سپاری، حق اشتراک و... سخن می‌گویند و از ضرورت نوآوری و بازآفرینی محصولات، جایگزینی به موقع کالاها و خدمات و درنهایت گسترش و توسعه‌ی فعالیت‌های فعلی سازمان‌ها برای صاحبان مشاغل صحبت می‌کنند. در گام بعدی خوانندگان ضمن روبه‌روشدن با تجربه‌های مختلف دیجیتالی مشتریان، به اهمیت حال خوب مشتری پی می‌برند و نویسندگان راه‌هایی را برای تزریق حس مثبت و بهبود تعامل با مشتریان به آن‌ها می‌آموزند. مخاطبان کتاب سپس با مفهوم کلی فرایندهای دیجیتال آشنایی پیدا می‌کنند و بعد چگونگی رسیدن به تحولات ثمربخش را با استفاده از فناوری‌های گوناگون به‌صورت اصولی و دقیق فرامی‌گیرند. نویسندگان ناخدایی دیجیتال نسبت به محیط کار افراد نیز بی‌توجه نبوده‌اند و ویژگی‌های یک محیط کار خوب و دوست‌داشتنی را برای صاحبان کسب‌وکار ترسیم می‌کنند. در قسمت‌های پایانی کتاب ناخدایی دیجیتال، خوانندگان با قابلیت‌ها و نگرش‌های رهبرهای توانا در بحث تحول دیجیتال مواجه شده و با خصوصیت‌‌های یک مدیر حرفه‌ای و کاربلد مانند قدرت ریسک‌پذیری بالا، سازگاری و انعطاف‌پذیری، تجربه‌گرایی، تفکر اکوسیستمی و... آشنا می‌شوند.
بررسی سبک کلی کتاب ناخدایی دیجیتال
کتاب ناخدایی دیجیتال با نثر ساده و روان خود تا حد قابل‌قبولی اطلاعات خوب و کاملی از تفکرات، نگرش‌ها، مفاهیم و تحولات بنیادین رایج در عصر دیجیتال به مخاطبان می‌دهد و مانند یک راهنمای مجرب در کنار صاحبان مشاغل قرار می‌گیرد و به رشد آن‌ها در بازار رقابت کمک شایانی می‌کند. نویسندگان کتاب موضوعات مختلف را با مثال‌هایی متعدد، ساده و قابل‌فهم همراه می‌کنند تا مطالب بهتر در ذهن مخاطبان جای بگیرند.
« احتمالا اکنون شما هم با ما هم‌عقیده‌اید که امروزه مشتریان دیگر فقط به دنبال دریافت محصول یا خدمت موردنیازشان نیستند، بلکه به دنبال لحظاتی جذاب و به‌یادماندنی‌اند. اما این موضوع صرفا منحصر به رستوران‌ها نمی‌شود. مراکز خرید، فروشگاه‌ها، بانک‌ها، موسسه‌های آموزشی و سایر سازمان‌ها نیز دیگر فقط به ارائه‌ی محصولات یا خدمات نمی‌پردازند، بلکه آن‌ها به دنبال خلق تجربه‌ای جذاب و به‌یادماندنی برای مشتریان خودند، مگر اینکه تصمیمی جدی برای حفظ بقای خود نداشته باشند! مفهوم تجربه‌ی مشتری ما را به سال 1998 برمی‌گرداند. زمانی که پاین و گیلمور برای اولین‌‌بار اصطلاح اقتصاد تجربه را معرفی کردند. آن‌ها معتقد بودند دنیا پس از گذراندن اقتصاد کشاورزی، اقتصاد صنعتی و اقتصاد خدمات وارد اقتصاد تجربه شده است. برای درک بهتر این سیر تاریخی اقتصاد، پختن کیک تولد را در نظر بگیرید. در دوره‌ی اول (اقتصاد کشاورزی)، مادر خانواده با مواد اولیه‌ای که اغلب خود تولید کرده بود تمام مراحل تهیه‌ی کیک را خودش در خانه انجام می‌داد که این کار طبیعتا هزینه‌ی بسیار کم و دردسر زیادی داشت. در دوره‌ی دوم (اقتصاد صنعتی)، مادر با مراجعه به مغازه و پرداخت هزینه‌ی بیشتر در مقابل دردسر کمتر مواد لازم برای پخت کیک را می‌خرید و کیک را در خانه تهیه می‌کرد. در دوره‌ی سوم (اقتصاد خدمات)، خانواده که مشغله‌ی بیشتری در مقایسه با دوره‌های قبل داشت کیک آماده را پرهزینه‌تر از قبل از قنادی محل خریداری می‌کرد و در مقابل آسودگی بیشتری داشت. اما در دوره‌ی چهارم که اقتصاد تجربه نامیده می‌شود، خانواده نه‌فقط تهیه‌ی کیک تولد، تمامی فعالیت‌های مرتبط با جشن تولد مانند تأمین فضای بازی، اجرای موسیقی، تهیه‌ی هدایا برای میهمانان و پذیرایی از آنان را برون‌سپاری می‌کند و به‌عبارتی خاطره‌ای به‌یادماندنی برای فرزند خود می‌خرد. بنابراین، به‌طور خلاصه می‌توان گفت که کالاها در دوره‌ی اقتصاد کشاورزی مبادله‌پذیر، در اقتصاد صنعتی ملموس، در اقتصاد خدمات غیرملموس و در اقتصاد تجربه خاطره‌انگیز و به یادماندنی از جنس احساس‌اند.»[2]
کتاب با یک مقدمه (فصل صفر) شروع می‌شود و بعد از شش فصل اصلی، درنهایت با بخش فرمان‌های مهمی درباره‌ی تحول دیجیتال به پایان می‌رسد. نویسندگان هر فصل را با تجربه و داستانی واقعی از یک شرکت یا سازمان بزرگ آغاز کرده‌اند و با این شیوه کشش لازم را برای خوانندگان جهت پیگیری مطالب کتاب ایجاد می‌کنند و بعد از ارائه‌ی توضیحات مهم و لازم درباره‌ی مسائل مورد بحث و ارائه‌ی راهکارهایی مناسب، داستان را در صفحات پایانی همان فصل تکمیل می‌نمایند.
شامی زنجانی، نبیی و ایران‌دوست ضمن ارائه‌ی مثال‌هایی از کسب‌وکارهای خارجی، از نمونه‌های ایرانی نیز در کتاب خود بهره برده‌اند و در هر فصل بخشی با عنوان «ایران زیر ذره‌بین دیجیتال» وجود دارد که به معرفی این نوع کسب‌وکارها و مشاغل می‌پردازد. نویسندگان کتاب همواره تلاش کرده‌اند ارتباطی دوسویه با مخاطبان خود داشته باشند. آن‌ها در بخش‌های «کافه دیجیتال»، «سفر به آینده» و «این فصل تمام نشده است» QR کد مستقلی قرار داده‌اند و مخاطبان با اسکن این کدها می‌توانند خیلی راحت به سایت کتاب ناخدایی دیجیتال متصل شوند و از امکانات مختلفی مانند اطلاعات بیشتر، فیلم‌های مرتبط، مقالات، گفت‌وگو با سایر کاربران و... نیز بهره‌مند شوند.
قدم به قدم تا تحقق یک هدف مشترک
مهدی شامی زنجانی، فراز نبیی و شادی ایران‌دوست، هر سه فضای دیجیتال و پیچ‌وخم‌های آن را خیلی خوب می‌شناسند. مهدی شامی فارغ‌التحصیل کارشناسی مدیریت صنعتی، کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات و دکتری مدیریت با گرایش سیستم از دانشگاه تهران است. او حالا در همان دانشگاه تدریس می‌کند و از استادان برگزیده دانشکده‌ی مدیریت محسوب می‌شود. شامی زنجانی بنیان‌گذار اصلی گروه تحول دیجیتال یا همان دیتیجی بوده و در حوزه‌ی آموزش چگونگی تغییر و تحولات دیجیتال به کسب‌وکارهای مختلف کمک شایانی کرده است. قطب‌نمای بانکداری دیجیتال، تحول دیجیتال، مدیریت دانش چابک: راهنمای عملی پیاده‌سازی و... از نمونه تألیفات موفق ایشان در این حوزه هستند. فراز نبیی و شادی ایران‌دوست نیز هر دو در رشته‌ی مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تهران درس خوانده‌اند و در دیتیجی فعالیت‌های گوناگونی مانند مشاوره و مدیریت آموزش داشته‌اند.
این سه نفر بعد از تحقیق و مطالعه‌‌ی فراوان، خلاء منابع ساده، اصولی و جامع در زمینه‌ی تحول دیجیتال به زبان فارسی را احساس کردند. آن‌ها همواره به سازمان‌های مختلف جهت قدم گذاشتن در راه دیجیتال یاری می‌رساندند و بعد از دیدن این کمبود، نوشتن کتابی کاربردی به دغدغه‌ی اصلی آنان تبدیل شد. نوشتن کتاب ناخدایی دیجیتال سه سال زمان برد، اما نتیجه بسیار رضایت‌بخش بود زیرا امروزه استفاده از این کتاب برای تمام افرادی که قصد آشنایی ابتدایی با تحولات در عصر دیجیتال را دارند، به راحتی امکان‌پذیر است.
رسیدن به قله‌ها‌ی کامیابی در عصر دیجیتال اصول و قواعد خاص و ویژه‌ای دارد و لازمه‌ی قرارگرفتن کسب‌وکارها در مسیر رشد و پیشرفت، گام برداشتن در این مسیر و پایبندی به این قوانین است. فرقی ندارد چه شغلی دارید. نانوا هستید، تدریس می‌کنید و یا شرکتی صعنتی و بزرگ دارید. در هر شغل و موقعیتی اگر علاقه دارید در حرفه‌ی خود خیلی زود به موفقیت دست پیدا کنید و بین مخاطبان هدفتان شناخته شوید، فرصت خواندن کتاب ناخدایی دیجیتال را از خودتان دریغ نفرمایید.
ناخدایی دیجیتال
نویسنده: مهدی شامی زنجانیفراز نیبیشادی ایران دوست ناشر: آریانا قلم قطع: شمیز,رقعی نوع جلد: شمیز قیمت: ناموجود[1]- (شامی زنجانی، مهدی و دیگران، ناخدایی دیجیتال، تهران، آریاناقلم، 1399، 47_48)
[2]- (همان: 135_137)