درباره اولگا توکارچوک، برنده نوبل ادبیات ۲۰۱۸

اولگا توکارچوک نویسنده‌ و فعال اجتماعی لهستانی و برنده‌ی نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۸ است، در همین سال او جایزه من بوکر را نیز به خود اختصاص داد. توکارچوک اولین نویسنده‌ی زن لهستانی‌ست که نوبل ادبیات را به دست آورده است.

اولگا توگارچوک متولد ۲۹ ژانویه ۱۹۶۲ در سولِکوف[1]، لهستان است. والدینش معلم بودند و پدرش در کتابخانه مدرسه نیز کار می‌کرد و بنابراین اولگا مدت زیادی را در کتابخانه به سر می‌برد و هر چه به دستش می‌رسید می‌خواند، او در دانشگاه ورشو در رشته‌ی روان‌پزشکی بالینی تحصیل کرد و به نظریات کارل گوستاو یونگ علاقمند شد، پس از یک تجربه‌ی نه چندان موفق در یک کلینیک به لندن رفت و کارهای متفاوتی را کرد و به لهستان بازگشت. توکارچوک در ۱۹۹۳ فعالیت ادبی خود را به صورت جدی آغاز کرد.

اولین کتابش سفر مردمان کتاب دوست[2] که در اسپانیا و فرانسه‌ی قرن ۱۷ می‌گذشت، جایزه‌ی بهترین رمان اول را برای او به ارمغان آورد، در ۱۹۹۶ و با انتشار سومین رمان خود (پرایموال[3] و زمان‌های دیگر)[4] به عنوان نویسنده‌ای خلاق در لهستان شناخته شد

توکارچوک با کتاب خانه‌ی روز، خانه‌ی شب و ترجمه‌‌ی آن به انگلیسی به موفقیتی بین‌المللی دست یافت، در ۲۰۰۴ این کتاب در لیست نهایی نامزدهای دریافت جایزه‌ی ادبی دوبلین قرار گرفت.

در نهایت این کتاب پروازها بود که او را در دنیای بین‌المللی ادبیات تثبیت کرد. در سال ۲۰۱۸، نسخه‌ی انگلیسی این کتاب برنده‌ی جایزه‌ی جهانی من بوکر و نوبل ادبیات شد.

معروف‌ترین اثر توکارچوک، کتاب های یاکوب[5] است که در ۲۰۱۴ چاپ شده و به تازگی به انگلیسی ترجمه شده است.

نقشه‌ها و عکس‌های هوایی الهام بخش توکارچوک در نگارش آثارش هستند، او شیفته‌ی نقطه‌ی دید نقشه‌ها و دنیاهای عظیمی‌ست که روی کاغذ به خط و نقطه‌هایی کاهش یافته‌اند. دنیاهایی که هر چه به آن نزدیک‌تر می‌شویم جزییات بیشتری از خود را بر بیننده آشکار می‌کنند.

شهرهای کتاب‌های توکارچوک هم در نگاه اول نقطه‌هایی کمابیش شبیه به هم هستند که تفاوت‌های جغرافیایی و انسانی آنها تنها با پیش رفتن داستان مشخص می‌شود.  

از جمله خصوصیات قابل توجه آثار توکارچوک، تقابل دوگانه‌ها با یکدیگر است، دوگانه‌هایی همچون طبیعت و فرهنگ، منطق و جنون، مرد و زن، خانه و جدا افتادگی هستند که تجربیات شخصیت‌های نوشته‌های او را شکل می‌دهند.

رویکرد او به داستان‌ها و شخصیت‌هایش رویکردی عاشقانه، ملایم، اصیل و کنجکاوانه‌ست[6]، گویا او هم همچون خواننده‌، با پیش رفتن داستان خصوصیات، قابلیت‌ها و انگیزه‌های شخصیت‌های داستان‌هایش را به تدریج کشف می‌کند،  نکته‌ای که با توجه به پیش زمینه‌ی او در علم روان درمان چندان دور از ذهن نیست. شخصیت‌های توکارچوک شخصیت‌هایی چند بعدی هستند که تنها زمانی خود واقعی‌شان را نشان می‌دهند که همچون یک روان شناس، با دقت به داستان زندگی آنها گوش فرا داده باشیم و تنها در این لحظه‌ است که نقاب از صورت برداشته و خود را آنطور که هستند نشان می‌دهند.

تمرکز توکارچوک بر مرزهای خود ساخته، جدایی سرزمین‌ها و تلاش او برای روایت‌ داستان‌هایی که خارج از قواعد و قانون‌های این خطوط رخ می‌دهند و از تاریخ و فرهنگ متنوع لهستان الهام می‌گیرند، او را در مقابل سیستم رسمی‌ای قرار داده که می‌کوشد تا با حفظ جدایی سرزمین‌ها و اقوام، این تنوع را نادیده گرفته و تاریخی خاص و همگن را ترویج دهد. توکارچوک یک فمینیست و فعال اجتماعی برجسته، منتقد سیاست‌های کلیسا و از فعالان حوزه‌ی تغییرات اقلیمی‌ست. 

در آوریل  ۲۰۲۲ نسخه‌ی انگلیسی کتاب‌های یاکوب (هشت سال پس از انتشار نسخه اصلی لهستانی آن) وارد لیست نامزدهای جایزه‌ی جهانی من بوکر شده است که برنده‌ی آن در ۲۶ مه ۲۰۲۲ اعلام خواهد شد.

در ادامه به فهرست منتخبی از کتاب‌های توکارچوک به انگلیسی و فارسی چاپ شده‌اند می‌پردازیم.

انگلیسی:

• House of Day, House of Night
• Flights
• Drive Your Plow Over the Bones of the Dead
• Primeval & Other Times
• The Lost Soul
• The Books of Jacob

فارسی:

• خانه‌ی روز، خانه‌ی شب
• پروازها (گریزها)
• استخوان مردگان را شخم بزن
• بچه‌های سبز
• کمد

اولگا توکارچوک در زمان دریافت نوبل ادبیات ساکن شهر روکلو[7]، لهستان بوده است.

نوبل ادبیات چیست و به چه کسانی اهدا می‌شود؟

[1]- Sulechów

[2]- The Journey of the Book-People

[3]- دهکده‌ای در قلب لهستان

[4]- Prawiek i inne czasy (Primeval and Other Times)

[5]- The Books of Jacob

[6]- Olga Tokarczuk: where to start with her literature

[7]- Wrocław