ورود به آوانگارد

داستان روسی؛ از دوردست‌ترین سرچشمه‌ها

مروری بر کتاب مجموعه داستان‌های آلکساندر پوشکین

احسان طالبی
پنجشنبه ۸ آذر ۱۴۰۳

پوشکین از برجسته‌ترین چهره‌های ادبیات جهان و روسیه است. هرچند اصلی‌ترین آثار این نویسنده اشعار او هستند؛ اما او اولین رمان‌نویس روسیه نیز هست. او بیشتر سال‌های فعالیت ادبی‌اش صرف نوشتن شعر شد و فقط یک سال را به شکل کامل صرف نوشتن نثر کرد، آن هم در سال ۱۸۳۰. او در شیوه نثر خود تحت‌تأثیر ولتر و به‌طورکلی ادبیات فرانسه بود. نثر او آمیخته با ایجاز، روانی و سهولت است که پیوسته به سوی عریانی کلام حرکت می‌کند. علاوه بر این‌ها پوشکین در نقدنویسی نیز منحصربه‌فرد بود و مقالاتی که می‌نوشت تأثیر ویژه‌ای بر فضای ادبی زمان او داشت. او که در خانواده‌ای بسیار فرهیخته رشد کرده بود تمام عمر کوتاهش را صرف تحقیق و پژوهش در حوزه تاریخ، مقالات متعدد، شعر و چندین داستان کرد.

کتاب حاضر که مجموعه داستان‌های پوشکین را دربرمی‌گیرد ترجمه مستقیم از زبان اصلی اثر، یعنی زبان روسی است و شامل پانزده داستان می‌شود: یک داستان ناتمام، چند داستان کوتاه و چند داستان بلند.

تمام داستان‌ها، حتی همان کار ناتمام نیز جذابیت‌های ویژه خود را دارند. داستان «بی‌بی پیک» و «دختر کاپیتان» از مشهورترین آثار پوشکین محسوب می‌شوند.

داستان کوتاه «تابوت‌ساز» نیز یکی از بهترین‌های این مجموعه است. طرح کلی، اتمسفر و نیز شیوه طراحی شخصیت‌ها، جسورانه و درخشان است. روایت تابوت‌سازی که به خاطر شغلش به شدت احساس انزوا می‌کند و ماجرای آشنایی او با همسایه جدید آلمانی‌اش که برای آشنایی او را به مهمانی دعوت می‌کند. تابوت‌ساز طی این مهمانی به خاطر شغلش مورد کنایه قرار می‌گیرد و همان شب در حال مستی و با عصبانیت بسیار به خانه برمی‌گردد. در همان حال قسم می‌خورد که فردا شب ولی‌نعمت‌هایش (مرده‌ها) را به ضیافت دعوت کند. با همین خیال به خواب می‌رود و در ادامه اتفاقات عجیبی برایش رخ می‌دهد.

«دختر کاپیتان» که در زمان انتشار مهم‌ترین اثر پوشکین بود نقش به‌سزایی در شیوه داستان‌نویسی پس از او داشت. داستان درباره پیوتر آندره‌ایچ است. پدر او سرگرد بازنشسته‌ای است که او را برای خدمت در نظام به روستایی دورافتاده می‌فرستد، با این قصد که خدمت در جایی دورافتاده سخت، و درنتیجه برای زندگی او مفید است. پیوتر طی این سفر وقایع متعددی را پشت سر می‌گذارد. در محل خدمتش عاشق دختر فقیری می‌شود و می‌خواهد با او ازدواج کند اما با مخالفت شدید پدرش روبه‌رو می‌شود. قلعه‌ای که محل خدمت اوست مورد حمله قرار می‌گیرد. او به دلیل لطفی جان به در می‌برد که در گذشته درحق فرمانده دشمن کرده است و باقی اتفاقاتی که در ادامه او را درمعرض انتخاب‌های متعدد قرار می‌دهد. در این داستان پوشکین با توجه به ارجاعات تاریخی گامی مهم در شکل‌گیری ادبیات رئالیسم روسیه برمی‌دارد. با این‌همه عنوان بهترین داستان پوشکین بنا به نظر منتقدان برجسته به داستان «بی‌بی پیک» می‌رسد. این داستان سه شخصیت اصلی دارد: زن پیر کُنتِس ''آنا فدوروونا''، دختر جوان که پرستار کنتس است ''لیزاوتا ایوانووتا'' و مرد جوان ''هرمان'' که افسر رسته‌ی مهندسی است. این ترکیب سه‌تایی و روند داستان بسیار درخشان و نمادین است. افسر جوان که متوجه راز پیرزن می‌شود سعی می‌کند به او نزدیک شود. راز پیرزن این است که در یکی از بازی‌های ورق، می‌داند چطور باید برگ برنده را تشخیص دهد و به تبع آن از قمار در این بازی پول حسابی به جیب بزند. البته در هر روز فقط یک‌بار می‌توان از آن استفاده کرد. برای رسیدن به همین راز است که افسر جوان به پرستار او نزدیک می‌شود و با تظاهر به عشق سعی می‌کند او را فریب داده و در فرصت مناسب راز ورق را از زبان پیرزن بیرون بکشد؛ و اتفاقات غیرمنتظره‌ای که در ادامه داستان می‌توانید بخوانید.

در انتها در اهمیت جایگاه پوشکین همین بس که داستایفسکی به او صفت پیامبر را اطلاق می‌کند و گوگول می‌گوید شعرهای پوشکین آن‌قدر عمیق‌اند که هر بار بخوانید چیز بیشتری از آن می‌فهمید.

داستان های آلکساندر پوشکین

نویسنده: آلکساندر پوشکین ناشر: توس قطع: گالینگور,وزیری نوع جلد: شمیز قیمت: ناموجود