جین آستین Jane Austen نویسنده‌ی قرن هجدهم و نوزدهم میلادی متولد ۱۶ دسامبر ۱۷۷۵ در انگلستان است. او از معروف‌ترین نویسندگان رمان کلاسیک به شمار می‌آید و آثاری که خلق کرده است، تأثیر زیادی بر ادبیات غرب داشته‌اند؛ آثاری چون عقل و احساس، غرور و تعصب، منسفیلد پارک، اما، نورثنگر ابی و ترغیب. رمانهای جین آستین از پرطرفدارترین آثار کلاسیک در جهان به شمار می‌آیند.
زندگی شخصی جین آستین
سال ۱۷۷۵ میلادی در جنوب شرقی انگلستان فرزندی در خانواده‌ای پرجمعیت و اهل ادب متولد شد؛ دختری که نامش را جین گذاشتند. پدرش، جورج آستین، کشیش کلیسای دهکده و پژوهشگر ادبیات کلاسیک یونان و روم بود، مادرش دستی در شاعری و نویسندگی داشت و برادرانش، هنری و جیمز، سردبیری فصل‌نامه‌ی ادبی لویترر را بر عهده داشتند. بلند کتاب خواندن و اجرای نمایش در خانواده‌ی آستین رسمی رایج بود و در این کارها از مشارکت دوستان و آشنایان نیز بهره می‌بردند.
جین نویسندگی را از دوره‌ی جوانی آغاز کرد و نوشته‌های اولیه‌اش به سال ۱۷۸۷ برمی‌گردد که به‌صورت سه دفتر دست‌نویس تا امروز باقی مانده‌اند. پس از آن جین آستین اولین اثر مهمش را نوشت: لیدی سوزان که ساختار آن به شکل مجموعه‌ا‌ی از نامه‌هاست. در سال ۱۷۹۵ نوشتن رمان الینور و ماریان را آغاز کرد که بعدها عقل و احساس نام گرفت و در ادامه‌ی مسیر نویسندگی‌اش و حدود یک سال بعد غرور و تعصب را نوشت؛ رمانی که با وجود تلاش‌های پدرش در آن سال به چاپ نرسید. جین سال بعد نورثنگر ابی را نوشت که نشان‌دهنده‌ی سرعت بسیار او در نگارش است؛ اما این روند نگارش مستمر نبود، چراکه جورج آستین، پدر خانواده، در سال ۱۸۰۵ میلادی از دنیا رفت و پس از آن جین به همراه مادرش و دیگر فرزندان مجبور شدند چندین بار نقل مکان کنند و این اقامت‌های کوتاه و طولانی ذهن جین را به هم می‌ریخت و دیگر قادر نبود مانند گذشته سریع و مستمر بنویسد.
در این سال‌ها به جز مرگ پدر و نقل مکان‌های پی‌درپی، جین درگیر مسائل غم‌بار دیگری نیز بود؛ او دست‌نوشته‌ی رمان نورثنگر ابی‌اش را به ناشری فروخت، اما ناشر رمان را چاپ نکرد. جین دوست صمیمی‌اش، ان لیفروی، را نیز در همان سال‌ها از دست داد.
در سال ۱۸۰۹ میلادی بالاخره جین آستین در خانه‌ای در چاوتن کاتیج، دو مایلی جنوب آلتن و در نزدیکی استیونتن مستقر شد؛ خانه‌ای که تا پایان عمر محل زندگی جین بود. این اقامت دائم باعث شد ذهن او آماده‌ی بازگشت به دنیای نویسندگی شود. او عقل و احساس و غرور و تعصب را آماده‌ی چاپ کرد و در سال ۱۸۱۱ منسفیلد پارک را شروع کرد و دو سال بعد به پایان رساند که سرانجام در سال ۱۸۱۴ منتشر شد. یک سال بعد رمان اما را نوشت و همان سال به چاپ رسانید. رمان ترغیب نیز سال بعد نوشته و چاپ شد. نورثنگر ابی را هم در همان سال بازنویسی کرد.
ژانویه‌ی ۱۸۱۷ بود که جین نوشتن ساندیتن را شروع کرد و بسیار سریع پیش رفت، به صورتی که ۲۴۰۰۰ کلمه را در حدود دو ماه نوشت؛ اما به‌سختی بیمار شد و نوشتن را کنار گذاشت. «این کتابِ ناتمام سند شگفت‌انگیزی است، هجویه‌ای استوار و محکم درباره‌ی فردیت و ترس از بیماری و به عبارتی اعتراض کنایه‌آمیز جین به وضعیت خودش.[1]»
آن روزها کسی بیماری جین را نمی‌شناخت؛ اما امروز می‌دانیم که او مبتلا به بیماری آدیسون شده بود. جین را به وینچستر منتقل کردند تا تحت درمان پزشکی باشد، ولی او درمان نشد و در ۱۸ ژوئیه ۱۸۱۷ میلادی از دنیا رفت. وقتی از او در بسترِ مرگ سوال کردند که چه آرزویی دارد با طنز خاص خودش گفت: جز مرگ آرزویی ندارم. جین آستین در کلسیای جامع وینچستر به خاک سپرده شده است.
جین تا پایان عمرش هیچ‌گاه ازدواج نکرد؛ اما اگر روابط عاطفی موجود در رمان‌هایش را بررسی کنیم، اثبات این واقعیت که جین طعم عشق را چشیده بود _و هم‌چنین طعم ناکامی در عشق و ناامیدی و فقدان را_ چندان دشوار نمی‌نماید. درباره‌ی روابط عاطفی او اطلاعات دقیقی در دست نیست، زیرا کاسندرا، خواهر جین، نامه‌های خصوصی او را از بین برده است و در دیگر نامه‌های باقی‌مانده از او اشاره‌ی چندانی به روابطش با مردها نمی‌کند.
«بیش‌ترین اطلاعاتی که داریم چند حکایت توأم با شوخی و جدی در خاطرات و یادآوری‌های افراد خانواده است، حاکی از این که در ۱۷۹۶ رابطه‌ی کوتاهی با مرد جوانی از اهالی ایرلند داشته است؛ دو سه سال بعد خواستگاری شخصی را که وابسته به دانشکده‌ی امانوئل در دانشگاه کمبریج بوده و در همسایگی می‌زیسته، رد کرده است و در نوامبر ۱۸۰۲ پذیرفته است با مردی از اهالی همپشر ازدواج کند؛ اما درست روز بعد تغییر عقیده داده و منصرف شده است. چند داستان دیگر هم وجود دارد که او را با فردی مرتبط می‌کند، یک افسر نیروی دریایی یا یک افسر ارتش یا یک کشیش که می‌گویند جین عاشقش شد ولی پیش از آن‌که رابطه‌شان به جایی برسد آن شخص مرد.[2]»
دنیای نویسندگی جین آستین
جین آستین شش رمان اصلی دارد که می‌توانیم آن‌ها را به دو گروه تقسیم کنیم: عقل و احساس، غرور و تعصب و نورثنگر ابی در دسته‌ی رمانهای اولیه قرار می‌گیرند و منسفیلد پارک، اما و ترغیب در گروه رمانهای پخته و مربوط به سال‌های بلوغ فکری آستین. «کیفیات رمانهای اولیه آن‌ها را به‌عنوان نوشته‌های بانویی جوان مشخص می‌کنند، حال آن‌که طبیعت خلاق گروه دوم متفاوت است. مسئله‌ی تفاوت تاریخی نیز مطرح است.[3]»
دو رمان نورثنگر ابی و ترغیب در سال ۱۸۱۸ میلادی یعنی بعد از مرگ جین آستین به چاپ رسیدند و به عقیده‌ی برخی او هیچ‌گاه در طول دوران زندگی‌اش شهرت و شناختی که لایقش بود را کسب نکرد و از آن دسته هنرمندان است که پس از مرگشان بیشتر شناخته شده‌اند.
زنان در رمانهای جین آستین
قهرمانان و شخصیت‌های اصلی کتاب‌های جین آستین اغلب زن هستند؛ زنانی که جین در تلاش است تا آن‌ها را مستقل و قوی خلق کند. در دهه‌ی ۱۷۷۰ میلادی رمان‌نویسی در انگلستان فعالیتی تجاری به حساب می‌آمد و اکثر مخاطبان رمان‌ها زنانی بودند که پول، زمان و شوق فراوانی برای مطالعه‌ی رمانهای آسان‌فهم داشتند. «نکته‌ی قابل ذکر آن است که در ادبیات بانوپسند طبقه‌ی مرفه این دوره یک اصل همیشه رعایت می‌شد و آن اصل احساساتی بودن داستان بود که این خود یکی از عوامل دگرگونی قرن هجدهم از عصر خردگرایی به رمانتیسم به حساب می‌آید.[4]»
احساسی بودن رمانهای آن زمان عامل مهمی در به دست آوردن توجه مخاطبان بود؛ شخصیت اصلی داستان‌ها زنان عاشق‌پیشه‌ای بودند که هر چقدر ظرافت و شور و عشق بیشتری از خود بروز می‌دادند، قهرمانان بهتری به شمار می‌آمدند. «این قهرمانان اصلی خانمی و نجابتشان را با عرضه‌ی احساسات، سرخ‌شدن گونه‌ها، اشک و آه، ناله و فغان و جنون بروز می‌دادند. عشاق در نگاه اول عاشق می‌شدند؛ از شور عشق و رنج فنا می‌شدند و از تصویر هیجان وصل به اوج می‌رسیدند. ماجرای این قبیل کتاب‌ها چنان طراحی می‌شد که قهرمانان زن را دچار یک رشته خطرهای جسمانی و اخلاقی می‌کرد؛ آن‌گاه جوانمردانی رشید با صفاتی نمونه به نجات آن‌ها می‌شتافتند.»[5]
اکثر شخصیت‌های زن خلق شده در رمانهای جین آستین نه‌تنها این‌گونه نبودند، بلکه واکنشی انتقادی نیز نسبت به روند شخصیت‌پردازی مرسوم در آثار آن دوره داشتند. این مسئله‌ی ادبی مهم، تفاوت بارزی است که در آثار جین آستین می‌بینیم. برخی او را از روزگار خودش جلوتر می‌دانند و معتقدند که جین آستین از نظر فکری زنی پیشرو بوده است.
بررسی آثار جین آستین
کتاب عقل و احساس
عقل و احساس عنوان اولین اثر از جین آستین است که در سال ۱۸۱۱ میلادی منتشر شد. او نسخه‌ی اولیه‌ی این کتاب را وقتی بیست سال سن داشت، نوشت. عقل و احساس دو شیوه‌ی تفکر و رفتار در جریان‌های فکری ـ فلسفی رایج در قرن هجدهم انگلستان است. زمان و مکان روایت این داستان در فاصله‌ی سال‌های ۱۷۹۲ تا ۱۷۹۷ در جنوب غربی انگلستان است. دو خواهر با نام‌های الینور و ماریان دشوود درگیر ماجراهای عاطفی، تجربه‌ی عشق و فراق می‌شوند.
رمان عقل و احساس جزو پرفروش‌ترین رمانهای جهان است و بارها مورد اقتباس سینمایی قرار گرفته است. ترجمه‌های متعددی از رمان عقل و احساس منتشر شده است ازجمله ترجمه‌های رضا رضایی (نشر نی)، وحید منوچهری واحد (نشر جامی)، شهرزاد لولاچی (نشر افق)، شهلا انتظاریان (نشر قدیانی)، جمشید اسکندانی (نشر ثالث) و ... .
کتاب غرور و تعصب
دومین کتاب جین آستین غرور و تعصب نام دارد. او وقتی ۲۱ سال داشت این رمان را نوشت و به اعتقاد برخی منتقدان، این رمان بهترین اثر اوست. درباره‌ی داستان این رمان می‌توان گفت «تمامی اهالی لانگبورن و به‌خصوص خانواده‌ی بنت از این‌که پارک ندرفیلد که مکان بزرگی در مجاورتشان بود به جوان ثروتمندی به نام چارلز بینگلی اجاره داده شده است هیجان‌زده بودند و همگان خبردار شدند که آقای بینگلی و اطرافیانش تصمیم دارند در مهمانی رقصی که قرار بود در سالن اجتماعات برگزار شود شرکت کنند. خانواده‌ی بنت مهم‌ترین خانواده‌ی شهر لانگبورن صاحب پنج دختر بودند که هیچ یک از آنان ازدواج نکرده بودند و خواستگارهای انگشت‌شماری هم داشتند.[6]»
از این کتاب چندین ترجمه در بازار ایران وجود دارد؛ از جمله ترجمه‌ی رضا رضایی (نشر نی)، شمس‌الملوک مصاحب (نشر جامی)، پروین ادیب (نشر کتاب پارسه)، الهام رحمانی (نشر پر)، نیلوفر شیرازیان (نشر نوژین)، کیوان عبیدی آشتیانی (نشر افق) و ...
کتاب منسفیلد پارک
بعد از چاپ دو رمان عقل و احساس و غرور و تعصب جین آستین در دنیای نویسندگی بیش از قبل شناخته شده بود و به همین دلیل کتاب سومش، منسفیلد پارک، به‌سرعت به فروش رفت.
فانی پرایس دختری مهربان و صادق است که مجبور می‌شود از خانواده‌اش دور بماند و در خانه‌ی عمویش زندگی کند. او در ادامه‌ی مسیر زندگی‌اش فرازو‌نشیب‌ها و اتفاقات مختلفی را تجربه می‌کند که جین آستین برای این شخصیتش در منسفیلد پارک رقم می‌زند.
منسفیلد پارک را رضا رضایی به فارسی برگردانده است و علاوه‌بر او مترجمان دیگری نیز این اثر را ترجمه کرده‌اند از جمله وحید منوچهری واحد (نشر جامی)، پرستو عوض‌زاده (نشر قدیانی)، فاطمه صالحی (نشر آرمان رشد) و ...
کتاب اِما
نام کتاب، نام قهرمان داستان است: اِما وودهاوس؛ دختری که مادر خود را در کودکی از دست داده است و با ازدواج خواهر بزرگترش، مسئولیت‌های خانه به او محول شده است. اِما دختری باهوش است، ولی گاهی تصمیمات اشتباهی می‌گیرد. در این رمان با شخصیت‌های دیگری هم آشنا می‌شویم؛ از جمله جورج نایتلی که برادر شوهر خواهر اِما و دوست و یاور اوست و اِما با وجود سوگندی که با خود بسته است _مبنی بر این‌که هیچ‌گاه ازدواج نکند_ عاشق او می‌شود.
اِما با ترجمه‌ی رضا رضایی به کوشش نشر نی به چاپ رسیده است؛ هم‌چنین دیگر مترجمان ازجمله خجسته کیهان (نشر افق)، نسرین علی محمدی (نشر قدیانی)، نوشین احمدی خراسانی (نشر کتاب پارسه)، الهام محمدی‌پور (نشر پارمیس) و ... اِما را به فارسی برگردانده‌اند.
کتاب نورثنگر ابی
این رمان در سال ۱۸۱۸ میلادی، یک سال پس از درگذشت جین آستین منشر شد و داستان آن درباره‌ی دختری است به نام کاترین مورلند. کاترین دختری ساده است که به‌شدت تحت تأثیر رمانهای هیجان‌آور و وهم‌انگیز گوتیک آن دوره قرار دارد؛ اما بعد از یک سفر و آشنا شدن با آدم‌ها و تجربه‌های عینی زندگی به سوی واقعیت قدم بر‌می‌دارد، دنیایی که در آن زندگی می‌کند را بهتر می‌شناسد و به تفاوتش با دنیای رمان‌ها پی می‌برد.
این کتاب را نشر نی با ترجمه‌ی رضا رضایی و نشر جامی با ترجمه‌ی وحید منوچهری واحد (با نام صومعه‌ی شمالی) به چاپ رسانده‌اند.
کتاب ترغیب
ترغیب رمان دیگری از جین آستین است که پس از مرگ او منتشر شد. داستان درباره‌ی آن الیوت زن بیست‌وهفت‌ساله‌ی انگلیسی است که همراه خانواده‌اش به مکان جدیدی مهاجرت می‌کند. علت این جابه‌جایی مشکلات اقتصادی خانواده‌ی الیوت و جهت کاهش هزینه‌هاست. خانه‌ی قبلی خانواده‌ی الیوت نیز به فردی از خانواده‌ی آدمیرال و همسرش اجاره داده می‌شود.
ترجمه‌ی رضا رضایی از رمان ترغیب را نشر نی منتشر کرده است. ترجمه‌ای دیگری نیز با نام تشویق از این کتاب به همت نشر جامی منتشر شده است که مترجم آن وحید منوچهری واحد است.
منابع:
ساوذام، برایان، جین آستین، ترجمه‌ی گلی امامی، تهران، نشر نشانه، ۱۳۷۲
؟، نگاهی دیگر بر غرور و تعصب، ترجمه‌ی محسن افشاری‌مهر، تهران، نوین، ۱۳۷۳
[1]- ساوذام، ۱۳۷۲: 44
[2]- همان ۴۴ و ۴۵.
[3]- همان ۴۷.
[4]- همان ۵۱.
[5]- همان ۵۱.
[6]- ؟، ۱۳۷۳: 19