مروری بر کتاب دزیره نوشته‌ی آن ماری سلینکو

ادبیات همیشه پر از شگفتی است و هر بار به گونه‌ای انسان را متحیر می‌کند. از نمونه‌های اعجاب انگیز ادبیات می‌توان به کتاب دزیره اشاره کرد. کتاب دزیره توسط آن ماری سلینکو در سال 1951 نوشته شده است. دزیره در دو جلد مجزا به چاپ رسیده است. در واقع می‌توان گفت جلد دو کامل کننده جلد یک است و هرآنچه را کامل می‌کند که از جلد یک برای خواننده پرسش برانگیز و ناملموس به نظر می‌رسد. آن ماری سلینکو متولد اتریش است و اصلیتی آلمانی دارد. او یک یهودی بود و پس از وقوع جنگ جهانی دوم به همراه خانواده خود در کشور دانمارک و پس از مدت زمانی کوتاه به سوئد پناهنده شد. گرچه این اتفاق و مهاجرت‌ها به نوعی دردناک بود؛ اما باعث شد آن ماری سلینکو تجربیاتی ناب از زندگی به دست بیاورد. این تجربیات به موفقیت او در عرصه نویسندگی و روزنامه نگاری کمک شایانی کرد و سرانجام منجر به نوشته شدن کتاب دزیره شد.

‌ کتاب دزیره از همان زمان تا الان یکی از پرفروش‌ترین و معروف‌ترین کتاب‌ها در سطح جهان است. کتاب دزیره با داستان جذابش توانسته است معنی و مفهوم جدیدی به سبک و سیاق داستان‌های عاشقانه و تاریخی ببخشد. بیشتر داستان‌های عاشقانه و تاریخی تا قبل از نگارش کتاب دزیره، داستان‌هایی قوی نبودند و یک خلأ داستانی در این زمینه وجود داشت. پس از منتشر شدن این کتاب سطح انتظارات جامعه عصر نویسنده از چنین داستان‌هایی به شدت بالا رفت و همه توجه ها به سمت این اثر  جلب شد.

داستان دزیره از هرگونه پیچیدگی به دور است و بسیار ساده و روان نوشته شده است. این کتاب در مورد یک زن فرانسوی به نام دزیره کلاری است. دزیره کلاری دختر یک خانواده ای اشرافی و بزرگ است و موقعیت اجتماعی خوبی دارد. او دلباخته ناپلئون بناپارت می‌شود و به نامزدی او در می‌اید. دزیره از این اتفاق خوشحال است. مدتی پس از نامزدی، ناپلئون بدون همراهی دزیره به پاریس می‌رود و آنجا با زنی به نام ژوزفین دوبوهارنه آشنا می شود. ناپلئون کمی پس از آشنایی، تصمیم به ازدواج با ژوزفین دوبوهارنه می‌گیرد . دزیره در حالی که هیچ خبری از این اتفاق  ندارد و به خاطر دلتنگی ناپلئون به پاریس می‌اید، هنگام جشن نامزدی آنان سر می‌رسد.  زندگی روی تیره‌اش را به  دزیره نشان می‌دهد. او ناراحت و گریان می‌شود و تصمیم به خودکشی می‌گیرد اما یک مرد ارتشی به نام ژان از این اتفاق جلوگیری می‌کند. دزیره  پس از این اتفاق  به کلی افسرده می‌شود و فراموش کردن ناپلئون را کاری محال می‌پندارد. او مدت‌ها با احساسات غم‌انگیزش درگیر می‌شود و زندگی را تلخ می‌پندارد. اما فراموش کردن ناپلئون کاری نیست که محال باشد. دزیره زنی قوی است و در هر قسمت از داستان قدرتی بیش از پیش پیدا می‌کند. او خود را از سیاهی بیرون می‌کشد و ثابت می‌کند که می‌تواند به زنی قدرتمندتر تبدیل شود و اتفاقات مهمی را رقم بزند. دزیره زنی است که با وجود درد ها و مشکلات زیادی که بر سر راهش دارد، شما را عاشق خود می‌کند.

« اسم او ناپلئون است.
صبح، وقتی از خواب بیدار می‌شوم، به او فکر می‌کنم و برای این‌که ژولی خیال کند هنوز در خواب هستم چشمهایم را باز نمی‌کنم.
قلبم مثل یک گلوله توپ در سینه‌ام سنگینی می‌کند. برای این‌که عاشق هستم. من تا حالا نمی‌دانستم که آدم ممکن است وجود عشق را اینطور احساس کند. مقصودم این است که جسماً احساس کند. وقتی فکر او را می‌کنم قبلم تیر می‌کشد.
می‌خواهم وقایعی را که اتفاق افتاده است به ترتیب بنویسم. باید از آن بعد از ظهری که برادران بناپارت برای اولین مرتبه به ملاقات ما آمدند شروع کنم. همانطور که من با ژوزف بناپارت قرار گذاشته بودم، عصر فردای روزی که ما برای ملاقات آلبيت رفته بودیم به خانه ما آمدند. اتین که معمولاً بعد از غروب به خانه بر می‌گردد، مغازه را زودتر بسته و به خانه آمده بود. با مامان در سالن نشسته بود تا این دو آقا، از همان لحظة اول ورود؛ ببینند که خانة ما بی‌مرد نیست.»[1]

داستان به قدری قوی نوشته شده است که می‌توانید کاملا خود را جای دزیره بگذارید و از غصه‌ی او غمگین و از خوشحالی او، شاد شوید. شما با خواندن این اثر بدون اینکه گذر زمان را احساس کنید در تاریخ قدم خواهید زد و به شکل غیر قابل باوری شیفته آن خواهید شد.

کتاب دزیره توسط ایرج پزشکزاد ترجمه شده‌است. اگر چه خواندن هر داستانی به زبان نویسنده جذاب‌تر و گویا‌تر است اما ایرج پزشکزاد به خوبی از پس ترجمه کتاب برآمده و تفاوتی بین متن اصلی کتاب و ترجمه آن نمی‌توان قائل شد. ایرج پزشکزاد کاملا به قلم نویسنده وفادار است و  بهترین ترجمه ممکن را ارائه داده است.

رمان دزیره منبع الهام بسیاری از افراد بوده‌است. از این رمان نمایش ‌نامه ها و فیلم‌های گوناگونی منتشر شده است سبب شده اند که همگان با این اثر ارزشمند آشنا شوند. با این وجود هیچ نمایش‌نامه و فیلمی نمی‌تواند امانت دار خوبی برای قلم جذاب آن ماری سلینکو باشد و خواندن کتاب دزیره در صدر پیشنهادات قرار می‌گیرد.

درباره‌ی شخصیت دزیره

اوژنی دزیره کلاری (1770-1860) یک شخصیت واقعی در تاریخ است که ملکه سوئد و نروژ بود. او  زندگی پرماجرایی را پشت سر گذاشت و بیش از همه به خاطر ماجرای عاشقانه‌ای که با ناپلئون بناپارت داشت، یادش در روایت‌ها و داستان‌ها ماندگار شد. علاوه بر رمان ارزشمندی که آنماری سلینکو در آلمان درباره‌اش منتشر کرد، زندگی دزیره دستمایه آثار هنری دیگری نیز قرار گرفت. ساشا گیتری یک فیلم فرانسوی را با نام سرنوشت شگفت‌انگیز دزیره کلاری (1942) ساخت. یک فیلم آمریکایی با نام دزیره (1954) با اقباس از کتاب سلینکو و با حضور ژان سیمون و مارلون براندو ساخته شد. جان بی لانگن کتابی را با نام آلبوم برنادوت در 1918 منتشر کرد. آلیسون پاتاکی در سال 2020 در یک روایت اول شخص در کتابی با نام " بخت ملکه " به زندگی دزیره پرداخت. 

درباره دزیره نقل‌ها و داستان‌های زیادی میان مردم باقی مانده است. یکی ازین نقل‌ها، حسن شهرت او به کار خیر و خوش‌قلبی است. او از موسسات خیریه زنان حمایت می‌کرد و خودش در سکوت و خفا به زنان طبقه بالا کمک‌رسانی می‌کرد که به فقر افتاده بودند. کمک‌های او در قالب سپردن کارهای خیاطی و در راستای توانمندسازی آنان بود. او گاه‌به‌گاه کودکان را از خیابان‌ها به قصر می‌برد و به آن‌ها شیرینی می‌داد.

[1] - دزیره، ماری سلینکو، ۱۳۷۶: ص ۵۰، نشر فردوس