مروری بر کتاب بیروت 75 نوشته‌ی غاده السمان

"من به نمر وابسته شده‌ام. بى او هيچم. بيست و هفت سال آزگار نگذاشته‌­اند آن كام شگفت را بچشم. امروز بيمارى هستم که از راه به در شده. خودم را به دست بستر سپرده­‌ام. شوق همۀ زن‌هاى عرب كه بيش از هزار سال در بند بوده‌­اند، در خونم می‌جوشد. ... وقتى در بطرى سنت­‌ها زندانى‌ام مى­‌كردند، يادشان رفت با اين‌كار توان ايستادگى را از من می‌گيرند." (السمان ١٣٩٨: ٥٦)

زير تابش خورشيد مسافران بيروت سوار بر خودرويى مستهلک با راننده­‌اى عبوس که سخنی بر زبان نمی‌آورد، بغداد را ترک مى­‌كنند تا آينده­‌اى طلايى بيافرينند. گرچه اين تنها هدف دختر و پسر جوانى است كه در صندلى جلو كنار راننده نشسته‌­اند و هرگز كسى نمى­‌داند آن سه زن سياه­پوش كه صورتشان زير پوشيه پنهان است، چه خواهند كرد. سه زنى كه مويه مى­‌كنند؛ لب مرز ناپديد مى‌­شوند و مسافران ديگری در ادامۀ سفر جاى آن­ها را مى­‌گيرند.

راوی به درون ذهن هر یک از مسافران می‌­رود و دل مشغولی­‌شان را از زبان آن‌­ها بیان می­‌کند. می­‌گوید هر کدام چه فکری دربارۀ دیگری دارد؛ مثل لحظه‌­ای که پسر جوان با خود فکر می­‌کند، دست دختر تپل کناری­‌اش را را بگیرد، به زادگاهش بازگردد و با او عروسی کند یا مرد جوان صندلی عقب که نگران است، مرد کناریش، همان که چند تا از انگشت­‌هایش را از دست داده ، قاتلی باشد که به دنبال او فرستاده‌­اند. از میان این افکار از همان ابتدا در می­‌یابیم که داستان همۀ این آدم‌­ها به شکل عجیبی به باورها و سنت های برآمده از جامعه‌­شان گره خورده است و خودرو وسیلۀ گریز آن­‌ها به شهری­‌است که امید نجات بدان بسته‌­اند. ادامۀ داستان روایت تلاش هر یک برای تحقق آرزوهایشان است؛ پس از آن که از یکدیگر جدا می‌­شوند و به بیروت پناه می­‌برند.   

بیروت 75 يک شاهكار نيست؛ اما اعتراضی‌ست برخاسته از جهان عرب كه ارزش خواندن دارد. غاده السمان كه او را در ايران بيشتر به شاعرى مي‌­شناسند، با بيان آهنگینش داستانى نيمه بلند آفريده است از بی‌عدالتى حاكم در جامعه­‌ای که در بسترى وسيع، از خانواده آغاز و به سياست ختم می‌­شود. اگر پشت جلد كتاب را نگاه كنيم تصوير زنى را مي‌بينيم كه بسيار حرف براى گفتن دارد چون بسيار تجربه كرده است و درمي‌­يابيم كه چرا اين قدر عجول است كه بيشتر و بيشتر بگويد. پس گاه به جاى آن كه بگذارد شخصيت‌ها خودشان با سرنوشت‌­شان حرف بزنند، خودش حرف مى‌زند و فرصت درک فرهنگ مردمانی را به ما می‌­دهد که در همسایگی­‌مان زندگی می­‌کنند. 

 غاده السمان ، بیروت 75، چاپ هشتم ،مترجم سمیه آقا جانی ، نشر ماهی