مروری کوتاه بر شب ­‌های روشن نوشته‌ی فیودور داستایوفسکی

کتاب شب­های روشن داستانی عاشقانه است اما آن چنان اخلاق و انسانیت در آن موج می‌­زند که در یادآوری آن، بزرگ منشی قهرمان مرد نخستین چیزی است که به خاطر می‌­آید. انسانی که می‌­تواند بی دریغ دوست بدارد و در تنهایی همیشگی­‌اش خوشبختی برای دیگران آرزو کند. این قهرمان بخشنده که به یقین برخاسته از روح قدرت مند فیودور داستایوفسکی ست، دوست می‌­دارد، محبت می­‌کند، پناه می­‌دهد و رها می­‌کند. او در حالی که بسیاری را در شهر خود می‌­شناسد با هیچ کس آشنا نیست. هر روز که سر کار می رود زنی که روی نیمکت پارک نشسته است برایش سر تکان می­‌دهد، اما همه چیز همین جا پایان می‌­یابد و بیش از آن پیش نمی­‌رود. تنها دوستان او کتاب‌­ها هستند و کلامش شباهتی به گفتگوی عامیانۀ مردم ندارد.

این مرد جوان در شبی که تنها به خانه باز می­‌گردد، دختری گریان را می­‌بیند و آشنایی آن دو آغاز می‌­شود. کلام  شاعرانۀ قهرمان در کلام ساده و روان  دختر می‌­آمیزد و داستان پیش می‌­رود. در حالی که دختر به او پند می‌­دهد که نباید دلبستۀ او شود و این گونه توصیف‌های نویسندۀ جوان که هنوز سختی تبعید به سیبری را تجربه نکرده است، روایتی لطیف از یک رابطۀ عاطفی می‌­سازد.

شب­‌های روشن با دغدغۀ مهر و دوستی نگاشته شده و با پیوند دو طبقۀ انسانی و نمایش تقابل میان آن­‌ها، شرایط طبقۀ نخبۀ مطرود جامعه را تصویر می­‌کند. شاید از آرزوی نویسنده برای آمیختن با جامعه سخن می­‌گوید و نشان می‌­دهد که دانش چگونه بر حاملان خود حصاری می­‌کشد تا نتوانند از لذت های روزمرۀ انسانی بهره­‌مند شوند و خاطر نشان می کند این گروه چگونه بی آنکه خود سودی از جامعه کسب کنند، بدان منفعت می‌­رسانند. از سوی دیگر ناتوانی و بی تجربگی فرهیختگان را در برقراری ارتباط با جامعه مطرح می­‌کند که اهرم مهم پیشرفت هر اجتماعیست. مرد جوان در جایی از کتاب می­‌گوید که در خاطراتش زندگی می­‌کند و این می‌­تواند اشاره ای باشد به جهان انتزاعی روشنفکران و دوری آن‌­ها از میدان زندگی و کاربردی کردن دانش‌­شان. 

همچنین قهرمان که گویی هزاران بار از خلال داستا‌ن‌­هایی که خوانده، زندگی کرده، دریافته است، بخشش و سخاوت ارزش‌­های نجات‌بخش بشر هستند و از خلال روایت و عمل شیرین خود می­‌خواهد یادآوری کند که بیشتر دانستن راه فراگیر شدن نیکی در جهان است. شب های روشن سراسر عشق است؛ به راستی چه کسی می‌­تواند چنین بی دریغ دوست بدارد؟

 شب های روشن یکی از رمان های داستایوفسکی نویسنده شهیر روسی است که در سال 1848 نوشته شده است. رمان های دیگر این نویسنده با عناوین “ابله”، “جنایات و مکافات”، “نیه توچکا”، “بانوی میزبان”، “یک اتفاق مسخره”، “قمارباز” و “” به فارسی ترجمه شده است.