ماجرای دوستی میشل دو مونتنی و اتین دولابوئسی شهرۀ آفاق است. دو مونتنی همان کسی است که اولین بار کاوش‌های ذهنی خود را به روی کاغذ آورد و این نوشته‌ها را جُستار نامید- گونه‌ای که امروزه رواج بسیار دارد. دو مونتنی هم‌عصر شکسپیر بود. برخی منتقدان از تأثیر جستارهای او بر آثار متأخر شکسپیر نیز بحث کرده‌اند. البته دامنۀ تأثیر او بر اندیشۀ غرب بسیار پردامنه‌تر از این‌هاست. او ابتدا با اتین دولابوئسی از طریق رسالۀ گفتار در بندگی خودخواسته آشنا شد. مدتی نگذشت که این آشنایی به دوستی عمیقی بدل شد، دوستی‌ای که خیلی زود با مرگ زودهنگام دولابوئسی به پایان رسید. دو مونتنی بعدها دربارۀ این رابطۀ آرمانی نوشت «برای پی افکندنِ تنها یک دوستی مانند این، چندان چیز باید کنار هم جور شوند که شاید دو یا سه قرن یک بار هم کسی را بخت آن پیش نیاید» (در باب دوستی ص 20).
دو مونتنی جستار «در باب دوستی» را با الهام از همین دوستی یگانه نوشت. او در این جستار گونه‌های مختلف یک رابطه را برشمرده (رابطۀ پدر و پسر، رابطۀ برادر با برادر، رابطۀ خویشاوندی، رابطۀ زناشویی) و نقایص هر یک را بیان کرده است و سرانجام دوستی را شکل کامل همزیستی انسان‌ها معرفی کرده است: «چنین می‌نماید که طبیعت آدمیان، بیش و پیش از هر گرایشی، میل به همزیستی را بخشیده است. ارسطو گفته است قانون‌گذاران خوب بیشتر دغدغۀ نشر دوستی داشته‌اند تا دادگستری. حال شکل تمام آن همین است و آن دیگر نمونه‌ها، که از لذتی یا نفعی یا نیازی فردی یا جمعی زاده و به همان نحو پرورده می‌شوند، هرگز به این شکوه و زیبایی نمی‌رسند و کمتر از جنس دوستی‌اند، زیرا خود آن را به چیزی غیر آن، چون سببی یا هدفی یا ثمری، می‌آمیزند. آن چهار قسم کهن هم، که به حکم طبیعت، به جبر همزیستی، به پاس مردم‌نوازی، یا به امید کام‌گیری، شکل می‌گیرند، نه که هر یک به تنهایی، بل اگر هم همگی را کنار هم بگذاریم، باز ناتمام می‌مانند» (در باب دوستی ص21). عجب آنکه در روابط مورد نظر دو مونتنی زنان جایگاهی ندارند و هم از این رو است که رابطۀ زناشویی را در مرتبه‌ای پایین‌تر از رابطۀ دوستی قرار می‌دهد: «راست اینکه زنان کمتر توان همکلامی و شرکت در آن شیوه گفت‌وشنود را دارند که قوتِ پیوند پاک دوستی است. جانشان هم چندان استاوار نیست که تاب گره سفت و سخت دوستی را بیاورد» (همان ص25).
کتاب در باب دوستی علاوه بر این جستار، مقدمۀ دو مونتنی بر کتاب جستارها و دو جستار کوتاه («از راه‌های گوناگون به هدف یکسان می‌رسیم» و «در باب سن») را در بر دارد.
مطالب پیشنهادی
کتاب های پیشنهادی